Rośnie nie tylko liczba cyberataków czy wysokość haraczy wymuszanych przez napastników, ale przybywa też nowego malware’u. Każdego dnia AV-TEST Institute rejestruje ponad 450 tys. nowych złośliwych i potencjalnie niechcianych aplikacji. Tylko w grudniu ubiegłego roku systemy telemetryczne Bitdefendera wykryły 232 nowe odmiany oprogramowania ransomware. Część ekspertów uważa wręcz, że cyberprzestępczość stała się problemem numer jeden ludzkości, a cyberataki stanowią większe potencjalne zagrożenie dla naszej przyszłości niż broń jądrowa.

Przykładowo, wszystko wskazuje na to, że w najbliższych miesiącach, jeśli nie latach, działy IT będą musiały walczyć z konsekwencjami ujawnienia luki Log4Shell. Choć w styczniu br. liczba prób jej wykorzystania spadła, nie oznacza to, że problem całkowicie zniknął. Zdaniem analityków Sophosa udało się jedynie zażegnać zagrożenie masowym atakiem, aczkolwiek luka będzie powszechnie wykorzystywana do cyberataków w przyszłości.

Warto o tym pamiętać w kontekście tworzenia strategii aktualizowania oprogramowania w przedsiębiorstwie. Napastnicy niejednokrotnie bowiem najpierw zapewniają sobie dostęp do sieci z wykorzystaniem niezałatanej luki, a potem czekają nawet kilka miesięcy na odpowiednim moment, aby uderzyć. Ten sposób działania jest charakterystyczny m.in. dla grup przestępczych powiązanych z Iranem i Koreą Północną.

Antywirusy skuteczne w testach

Kilka lat temu pojawiła się grupa specjalistów negujących potrzebę stosowania oprogramowania antywirusowego. Robert O’Callahan, twórca przeglądarki Mozilla Firefox, zachęcał do odinstalowywania antywirusów i poleganiu na zabezpieczeniach dostępnych w systemie. Z kolei Bryan Dye, ówczesny wiceprezes Symanteca, oznajmił wszem i wobec, że antywirus zmarł śmiercią naturalną. Jednak przepowiednie te się nie spełniły. Oprogramowanie antywirusowe trzyma się całkiem dzielnie i – jeśli wierzyć wynikom badań przeprowadzanych przez takie instytucje jak AV-TEST czy AV-Comparatives – nadal potrafi wykrywać malware. Najlepsze programy osiągają nawet stuprocentową skuteczność.

Jednak analitycy AV-Comparatives w „Summary Report 2021” odradzają raczej używanie darmowych i najtańszych produktów. Owszem, czasami zdarza się, że pod pewnymi względami aplikacje bezpłatne i komercyjne są ze sobą porównywalne, ale diabeł tkwi w szczegółach. Jedną z głównych wad darmowych antywirusów jest najczęściej ograniczone wsparcie techniczne. Poza tym, dostawcy okrajają freeware z najbardziej wartościowych funkcji.

– Wśród klientów indywidualnych istnieje grupa osób, które wybiorą jakikolwiek produkt ochronny, jeśli tylko jest on dostępny za darmo – mówi Paweł Jurek, wicedyrektor ds. rozwoju w Dagmie. – Ja jednak zalecam bardziej odpowiedzialne podejście, czyli ochronę sprzętu i danych za pomocą dobrej jakości, sprawdzonego, zaufanego programu antywirusowego. Z tych samych powodów, z których zapinamy pasy w samochodzie.

Czynnikiem napędzającym popyt na jakościowe produkty jest ofensywa gangów szyfrujących dane. Według danych Sophosa w 2021 r. aż 8 na 10 incydentów bezpieczeństwa dotyczyło ransomware’u.

– Obserwujemy znaczny wzrost świadomości użytkowników, którzy decyzję o zakupie podejmują nie tylko na bazie ceny, ale także możliwości ochronnych samego oprogramowania – zauważa Grzegorz Nocoń, inżynier systemowy w Sophosie. – Jednak nie wystarczy ono w przypadku ataków prowadzonych poprzez luki w systemach operacyjnych czy aplikacjach. Obserwujemy, że tego typu podatności wykorzystują po krótkim czasie od ich wykrycia zarówno profesjonalne grupy, jak i amatorzy. Należy się więc liczyć z faktem, że nadal będą masowo używali tego sposobu do włamań.

Coraz więcej ciekawych rzeczy związanych z bezpieczeństwem dzieje się w segmencie urządzeń mobilnych. Przez lata uważano, że cyberatakami szczególnie zagrożeni są użytkownicy smartfonów z systemem operacyjnym Android. Wprawdzie w ubiegłym roku było podobnie, ale przy okazji upadł też mit bezpiecznych iPhone’ów. Przyczynił się do tego głównie fakt, że analitycy z Citizen Lab wykryli lukę bezpieczeństwa ForcedEntry w systemie iOS, pozwalającą na aktywację w telefonie systemu szpiegowskiego Pegasus. Niewykluczone, że znajdująca się ostatnio w centrum zainteresowania mediów historia o izraelskim programie przyczyni się do wzrostu sprzedaży rozwiązań ochronnych dla smartfonów Apple’a.

Artykuł Bezpieczeństwo IT w przebudowie pochodzi z serwisu CRN.

Jednak czy kraj, z którego pochodzi producent oprogramowania antywirusowego ma jakiekolwiek znaczenie dla klientów? Zdania na ten temat są podzielone. Czasami firmy z branży security promują produkty na lokalnym rynku, kładąc akcent na swoje bardzo bliskie związki z regionem. O ile taka forma reklamy żywności jest zrozumiała, o tyle w przypadku oprogramowania zabezpieczającego może budzić pewnego rodzaju zdziwienie. Część ekspertów tłumaczy tę formę przekazu narastającą liczbą cyberataków, które koncentrują się na wybranych państwach.

– W Polsce mamy do czynienia z tym zjawiskiem od około trzech lat. Niemal każda taka kampania hakerska jest doskonale przygotowana i wkomponowana w nasze rodzime realia. To dotyczy warstwy językowej i wykorzystania wizerunków lokalnych firm oraz instytucji. Skuteczna ochrona przed tego typu atakami opiera się na dwóch filrach: błyskawicznej reakcji oraz permanentnie aktualizowanych mechanizmach blokujących – wyjaśnia Grzegorz Michałek, CEO Arcabitu.

Zdaniem części resellerów taka forma promocji pomaga zwiększyć sprzedaż produktu. Grzegorz Świrkowski, CEO w Net Complex, przyznaje, że dobra znajomość lokalnej infrastruktury i rynku, a także dostosowanie się do prawa obowiązującego w danym państwem, mogą stanowić poważne argumenty w negocjacjach z klientami. Nierzadko zdarza się, że rodzimi przedsiębiorcy niemal z automatu odrzucają oprogramowanie pochodzące z Chin lub Rosji. Jednak nie brakuje też odmiennych opinii.

– W czasach globalnej wioski nie ma żadnego znaczenia, skąd pochodzi producent oprogramowania bezpieczeństwa, zresztą to samo dotyczy napastnika. Metody działania są wszędzie identyczne i oparte na podobnych schematach – twierdzi Miłosz Jaworski, Networking and IT Security Consultant w AB.

Ransomware jest wszędzie

Być może trudno w to uwierzyć, ale historia oprogramowania ransomware liczy sobie już 32 lata. W 1989 r. na konferencji Światowej Organizacji Zdrowia poświęconej AIDS uczestnicy otrzymali dyskietki z trojanem, który zablokował im dostęp do plików znajdujących się na ich komputerach. Napastnicy żądali za odszyfrowanie danych jedynie 189 dol. Co bardziej złośliwi mogą powiedzieć, że dostawcy systemów bezpieczeństwa mieli mnóstwo czasu, aby odpowiednio przygotować się na walkę z gangami ransomware. Tak się nie stało, bo jak na razie górą są ci drudzy. W ciągu trzech dekad nie tylko wprowadzili wyrafinowane techniki ataku, ale także niemiłosiernie podwyższyli stawki za odszyfrowanie danych – najwyższe sięgają obecnie kilku milionów dolarów.

Analitycy z Cybersecurity Ventures wyliczają, że w najbliższej dekadzie koszty ataków ransomware przekroczą 265 mld dol. Dostawcy systemów bezpieczeństwa zrobią wiele, aby powyższa prognoza się nie sprawdziła. To nie będzie łatwe zadanie, między innymi ze względu na dużą liczbę gangów ransomware oraz metody, którymi się posługują. W sierpniu bieżącego roku systemy telemetryczne Bitdefendera wykryły w lipcu 372 rodziny oprogramowania ransomware, a w sierpniu 250 odmian. Lekko nie mają między innymi polskie przedsiębiorstwa.

– Dostrzegliśmy drastyczny wzrost wykorzystania ransomware przeciwko polskim firmom. W pierwszym tygodniu września liczba tego typu incydentów wzrosła w kraju aż o 80 proc. – mówi Wojciech Głażewski, szef lokalnego oddziału Check Pointa.

Od pewnego czasu hakerzy nie tylko szyfrują dane, ale grożą ich upublicznieniem, jeśli ofiara nie zapłaci haraczu. Inna, nieco rzadziej stosowana forma, polega na użyciu dwóch rodzajów złośliwego oprogramowania. W tym przypadku poszkodowana firma, pomimo opłaceniu okupu i otrzymania deszyfratora, wciąż nie ma dostępu do plików.

Producenci antywirusów i systemów do ochrony danych poszukują sposobów, aby powstrzymać napastników. Jedna z koncepcji zakłada unifikację rozwiązań backupu i odzyskiwania danych oraz antywirusów.

– Próba połączenia przez jednego dostawcę funkcjonalności antywirusowej i narzędzi do backupu jest z pewnością ciekawym sposobem na wyróżnienie się na rynku. Taką strategię stosuje Acronis, z którym współpracujemy od ubiegłego roku. Ta oferta spotkała się z bardzo przychylnym przyjęciem wśród naszych resellerów, a więc myślę, że to dobry pomysł – przyznaje Paweł Jurek, wicedyrektor ds. rozwoju w Dagmie.

Jednak nie wszystkim podoba się ten rodzaj integracji. Zdaniem Grzegorza Świrkowskiego, oprogramowanie antywirusowe nie daje gwarancji skutecznej walki z ransomwarem, zaś system do backupu nie zawsze potrafi przywrócić do pracy całe środowisko. Dlatego też w walce z tym rodzajem złośliwego oprogramowania trzeba działać prewencyjnie, używając narzędzi pochodzących od różnych vendorów. Choć antywirusy uważa się za ważny element zabezpieczenia przed ransomwarem, nie zawsze należycie wywiązują się z tej roli, często nie radząc sobie z najnowszymi rodzajami oprogramowania. Ponadto w zasadzie nie można zapobiec błędom ludzkim, ponieważ nawet świadomi użytkownicy mogą odruchowo kliknąć zainfekowany link. Praktycznie każdy liczący się dostawca antywirusów posiada moduł anti-ransomware, a także oferuje dodatkowo sandboxing – izolowane i bezpieczne środowisko sieciowe, w którym uruchamiane są nieznane pliki w celu analizy ich zachowania. Tak czy inaczej lepiej wykupić subskrypcje na oprogramowanie antywirusowe niż płacić hakerom średnio 36 295 dol. i ponieść straty wizerunkowe.

Ekran ważniejszy niż dane

O ile użytkownicy z coraz większą rozwagą podchodzą do ochrony komputerów, o tyle zabezpieczenia smartfonów bądź tabletów nadal pozostawiają wiele do życzenia. Jak na razie ich właściciele bardziej dbają o ochronę ekranu aniżeli informacji przechowywanych na urządzeniu. Ciekawe dane na ten temat przynoszą wyniki badania „2021 Bitdefender Global Report: Cybersecurity and Online Behavior”. Otóż wynika z nich, że 35 proc. respondentów nie instaluje antywirusa na smartfonach, 30 proc. uważa takie zabezpieczenie za niepotrzebne, zaś 18 proc. wychodzi z założenia, że znajduje się ono na wyposażeniu standardowym telefonów. Jednakże 61 proc. ankietowanych już miało do czynienia z co najmniej jednym atakiem skierowanym na urządzenia mobilne. Dlatego też można być pewnym, że prędzej czy później narastająca liczba tego typu incydentów wymusi na użytkownikach inwestycje w rozwiązania ochronne. Zresztą niektórzy dostawcy odnotowują rosnące zainteresowanie rozwiązaniami bezpieczeństwa dla smartfonów i tabletów.

– Nierzadko urządzenia mobilne zawierają więcej cennych danych, niż laptopy bądź komputery stacjonarne. W niedalekiej przeszłości były one mocno zaniedbane w kontekście bezpieczeństwa. Ta tendencja w ostatnich latach została odwrócona. Coraz większy nacisk kładzie się na ochronę urządzeń mobilnych zarówno w kontekście korporacji i technologii BYOD, jak i urządzeń prywatnych – zauważa Miłosz Jaworski.

Na rynku dostępna jest szeroka gama produktów przeciwdziałających już nie tylko oprogramowaniu malware, ale również atakom sieciowym czy phishingowi. Pewnego rodzaju uzupełnienie dla antywirusów stanowią systemy Mobile Device Management (MDM). Wprawdzie ich podstawowym zadaniem jest zarządzanie flotą urządzeń, aczkolwiek pomagają chronić aplikacje, dokumenty, treści i dane, a jednocześnie nadzorować dostęp i tożsamość użytkowników.

– Z jednej strony klienci szukają jak najbardziej rozbudowanych systemów MDM, a z drugiej oczekują skutecznej ochrony antywirusowej dla swoich urządzeń. Niestety zwykle ciężko jest pogodzić jedno i drugie. Dlatego też najczęstszym wyborem jest zakup obu tych rozwiązań – przyznaje Karol Labe, CEO Miecz Netu.

EDR i co dalej?

Wiele przemawia za tym, że czasy prostych antywirusów instalowanych na urządzeniach końcowych powoli zbliżają się ku końcowi. Owszem, ten segment rynku nie zniknie z dnia na dzień, a użytkownicy indywidualni szybko nie zrezygnują z prostych zabezpieczeń. Niemniej producenci najwyraźniej ewoluują w kierunku tworzenia zaawansowanych rozwiązań.

– Duzi gracze rozwijają technologie własnymi zasobami, albo przejmują najbardziej obiecujące startupy. Dlatego też spodziewam się, że coraz więcej dostawców rozwiązań potocznie zwanych „antywirusami” będzie z czasem oferować coraz bardziej złożone, „wszystko mające” pakiety ochronne – mówi Paweł Jurek.

W ciągu ostatnich dwóch lat dużą popularność – nie tylko na polskim rynku – zyskały systemy Endpoint Detection and Response (EDR). Ich zastosowanie zapewnia stały wgląd w to, co dzieje się w sieci, analizuje zachodzące procesy i powiązania między nimi, jak też kontroluje wpisy pojawiające się w rejestrze. Oprogramowanie po wykryciu nietypowej aktywności tworzy alert dla analityków bezpieczeństwa.

– Fundamentalna różnica w zakresie ochrony między rozwiązaniem klasy EDR, a rozwiązaniem antywirusowym tkwi właśnie w założeniu, że to, czego automatycznie antywirus nie może zatrzymać z uwagi na „niejednoznaczność” oceny, ma być właśnie analizowane w szerszym kontekście przez specjalistów od bezpieczeństwa – wyjaśnia Paweł Jurek.

Niestety, największy walor EDR-ów jest zarazem barierą utrudniającą adaptację takich rozwiązań w mniejszych przedsiębiorstwach. MŚP z reguły nie zatrudniają fachowców, którzy potrafią analizować zapisy oprogramowania. W tego typu sytuacjach jedynym ratunkiem może być skorzystanie z modelu usługowego Managed Detection and Response (MDR), który świadczą zarówno producenci, jak i ich partnerzy. Miłosz Jaworski uważa, że w niezbyt odległej przyszłości na rynku pojawią kolejne nowości, w tym wersje przeznaczone dla małych i średnich firm. AI czy Machine Learning lub automatyczny Threat Hunting w pewnym zakresie powinny ograniczyć potrzebę utrzymywania wysokiej klasy specjalistów od bezpieczeństwa.

Trzeba podkreślić, że na horyzoncie widać już systemy klasy Extended Detection and Response (XDR), będące rezultatem ewolucji EDR. Oprogramowanie optymalizuje wykrywanie zagrożeń, ich badanie oraz poszukiwanie w czasie rzeczywistym. Ponadto ujednolica i automatycznie koreluje informacje pochodzące z punktów końcowych, poczty elektronicznej, serwerów, obciążeń chmury i sieci. Forrester prognozuje, że technologia XDR zastąpi w niezbyt odległej przyszłości systemy EDR, a w dłuższej perspektywie czasu oprogramowanie Security Information and Event Management (SIEM). Choć nawet, jeśli nastąpi tutaj zmiana warty, trzeba będzie na nią poczekać co najmniej kilka lat.

Zdaniem specjalisty

Grzegorz Nocoń, inżynier systemowy, Sophos  

Podstawową funkcją każdego antywirusa jest zabezpieczenie stacji roboczych i serwerów zarówno przed znanymi, jak i nowymi zagrożeniami. W dobie pandemii i pracy zdalnej okazało się, że administratorzy muszą mieć możliwość nie tylko zarządzania, ale też aktualizacji urządzeń łączących się z firmową siecią zdalnie – a nie jak dotąd, bazując na lokalnej sieci i serwerach aktualizacyjnych. Ważny element ochrony stanowi wyposażenie oprogramowania w dodatkowe moduły, które umożliwią aktywne analizowanie danych dostępnych na stacjach, wyszukiwanie luk w oprogramowaniu i korelacji zdarzeń inicjowanych przez poszczególne procesy. Kluczowa jest również pełna integracja wszystkich rozwiązań związanych z bezpieczeństwem sieci. Natomiast globalnym trendem na rynku antywirusów będzie rozwój rozwiązań XDR.

  

Robert Dziemianko, Marketing Manager, G Data  

Granice nie stanowią problemu dla cyberprzestępców. Ewentualnie eksperci ds. cyberbezpieczeństwa mogą być bardziej wyczuleni na socjotechniki osadzone w lokalnych kontekstach, czego przykładem są ostatnie doniesienia medialne o oszustwie „na Andrzeja Dudę”. Inną kwestią mogą być krajowe przepisy dotyczące współpracy ze służbami. W przeciwieństwie do niemieckich firm, amerykańscy czy rosyjscy producenci nie posiadają żadnych instrumentów ani mechanizmów prawnych, pozwalających im na uniknięcie nacisków ze strony państwa. Od momentu wprowadzenia ustawy USA Patriot Act w 2001 roku, każda amerykańska firma jest prawnie zobligowana do współpracy z takimi agencjami, jak NSA czy CIA. Ten obowiązek dotyczy także producentów rozwiązań antywirusowych czy też innych rodzajów oprogramowania komputerowego.

  

Grzegorz Michałek, CEO, Arcabit  

W mojej ocenie w ogóle cała branża ochrony będzie przenosić się w obszary typu EDR i XDR. Dotyczy to szczególnie dużych firm i instytucji pracujących w oparciu o rozległe sieci i rozproszone zbiory zasobów, w których ataki i naruszenia „rozlewają się” po strukturach przedsiębiorstwa i są nie do zatrzymania przez klasyczne mechanizmy ochrony. Czynnikiem ograniczającym zarówno sprzedaż, jak i skuteczność tego typu mechanizmów jest oczywiście czynnik ludzki i brak wykwalifikowanych specjalistów, którzy potrafią stać się wiarygodnym elementem struktury EDR czy XDR. Dlatego głównym wyzwaniem stojącym przed producentami jest automatyzacja procesów decyzyjnych klasyfikujących zdarzenia.

  

Artykuł Różne sposoby na hakera pochodzi z serwisu CRN.

Kaspersky przejmuje Brain4net, specjalistę od SD-WAN i NFV. Start-up twierdzi, że jego oprogramowanie pomaga dostawcom usług i dużym firmom dostosować SDN i NFV do istniejącej infrastruktury sieciowej.

Połączenie według Kaspersky’ego ma pomóc firmom w ograniczeniu problemów związanych z pracą zdalną, która komplikuje zarządzanie i ochronę rozproszonej infrastruktury przed zaawansowanymi zagrożeniami.

Kaspersky dzięki nowemu zakupowi zamierza wzmocnić swoją platformę XDR (Extended Detection and Response) zupełnie nową, jak zapowiada, ofertą SASE (Secure Access Service Edge), obejmującą m.in. CACB (Cloud Access Security Broker), Cloud Workstation Protection Platform (CWPP), SWG (Secure Web Gateway), zero-trust network access i inne.

Przejęcie ma połączyć możliwości orkiestracji i kontroli sieci oraz wiedzę od Brain4net z rozwiązaniami bezpieczeństwa Kaspersky’ego na jednolitej platformie, oferując zarówno usługi ochrony cyfrowej jak i komunikacji.

Działy IT mają dzięki temu znacznie szybciej wykrywać zagrożenia, analizować je i odpowiednio reagować – twierdzi przedstawiciel firmy.

Artykuł Duży dostawca rozwiązań bezpieczeństwa na zakupach pochodzi z serwisu CRN.

Co gorsza, od pewnego czasu ransomware znalazł się w cieniu ataków na łańcuchy dostaw. Dzieje się tak od 13 grudnia ub.r., kiedy świat dowiedział się o ataku na rozwiązania SolarWinds – najpoważniejszym w całym 2020 r. i prawdopodobnie największym w tej dekadzie. Specjaliści z firmy ESET zwracają uwagę, że w czwartym kwartale ubiegłego roku miało miejsce tyle ataków na łańcuchy dostaw, ile w poprzednich latach przez cały rok.

Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest powrót trojanów bankowych, z Emotetem na czele. Według danych Cisco, w ubiegłym roku zetknęło się z nim 45 proc. firm. Małe i średnie przedsiębiorstwa zmagały się też z phishingiem, cryptominingiem czy atakami DDoS. Analitycy z Cybersecurity Ventures przewidują, że globalne koszty związane ze zwalczaniem skutków cyberprzestępczości będą rosły w tempie 15 proc. rocznie w ciągu najbliższych pięciu lat i na koniec 2025 r. wyniosą 10,5 biliona dol. W 2015 r. było to „jedynie” 3,5 biliona dol.

O krok przed napastnikiem

Małym i średnim firmom, często korzystającym z archaicznych rozwiązań, ciężko jest powstrzymać rozpędzonych i rozzuchwalonych przestępców. Wprawdzie dostawcy systemów ochronnych nie stoją w miejscu i rozwijają swoje produkty, ale skuteczne zabezpieczenie sieci, urządzeń i danych wymaga ciągłej rozbudowy linii obrony. Klasyczny przykład dotyczy urządzeń końcowych: oferowane przez wiodących dostawców narzędzia antywirusowe powstrzymują więcej złośliwego kodu niż kiedykolwiek wcześniej, a nowoczesne produkty wykorzystują sztuczną inteligencję, uczenie maszynowe czy heurystykę adaptacyjną (a więc mechanizmy daleko wykraczające poza statyczne i łatwe do obejścia „definicje wirusów”). Ponadto, nowe wersje rozwiązań zgłaszają mniej fałszywych alarmów niż poprzednie, a są od nich szybsze i wykazują się większą skutecznością w wykrywaniu zagrożeń. Jednak nawet najlepsze antywirusy mają ograniczenia, w związku z którymi nie pozwalają użytkownikom być o krok przed napastnikami.

Oprogramowanie antywirusowe staje się też niemal bezradne w przypadku ataków bezplikowych czy wieloetapowych i wielowektorowych. Wiele z nich jest wykrywanych dopiero w trakcie ich trwania lub po fakcie. Dlatego też specjaliści IT w firmach i instytucjach wzmacniają ochronę urządzeń końcowych poprzez inwestycje w mechanizmy EDR (Endpoint Detection and Response). Są one obecne w rozwiązaniach, które – w odróżnieniu od antywirusów – nie skupiają się na identyfikacji złośliwego oprogramowania, lecz detekcji nieprawidłowych działań. EDR zapewnia stały wgląd w to, co dzieje się w sieci, analizuje zachodzące procesy i powiązania między nimi, jak też kontroluje wpisy pojawiające się w rejestrze. Oprogramowanie po wykryciu nietypowej aktywności tworzy alert dla analityków bezpieczeństwa, którzy mogą zbadać ujawnioną nieprawidłowość i odpowiednio na nią zareagować.

Dostawcy systemów bezpieczeństwa, zachęceni popularnością mechanizmu EDR, postanowili pójść dalej i wprowadzają na rynek jego rozbudowaną wersję – XDR (eXtended Detection and Response), która automatycznie zbiera i koreluje dane z wielu rozwiązań ochronnych – poczty e-mail, urządzeń końcowych, serwerów oraz różnego typu innych zasobów w chmurze i sieci. Ujednolicone podejście do bezpieczeństwa zapewnia pełny wgląd we wzorce danych oraz zdarzenia w sieciach, chmurach, urządzeniach końcowych i aplikacjach.

XDR na pierwszy rzut oka budzi skojarzenia z systemami SIEM (Security Information and Event Management). Te również pozyskują dane z dziesiątek, a nawet setek narzędzi zabezpieczających i generują alerty. Jednak tradycyjne, statyczne podejście do ochrony IT powoduje, że dostawcom SIEM-ów trudno się dostosować do sytuacji, w której wyjątkowo szybko zmieniają się techniki ataku. Natomiast XDR opracowano właśnie z myślą o pracy w dynamicznie zmieniającym się środowisku.

Pomoc z zewnątrz

Takie narzędzia jak EDR czy XDR coraz częściej znajdują zastosowania w dużych przedsiębiorstwach i organizacjach. Ale w przypadku małych i średnich firm ich popularność rośnie powoli, co najczęściej wynika z braku specjalistów, którzy potrafią zrobić użytek z danych dostarczanych przez inteligentne systemy. Ich deficyt potwierdza między innymi raport „Cyberbezpieczeństwo w polskich firmach 2021”, opracowany przez firmę Vecto. Wynika z niego, że w 2019 r. z usług specjalistów od bezpieczeństwa nie korzystało 46 proc. firm, podczas gdy w 2020 r. odsetek ten wzrósł do 52 proc.

Co ciekawe, wśród 48 proc. przedsiębiorstw, które mają wsparcie ze strony fachowców, większość (26 proc.) opiera się na wewnętrznych kadrach IT. Jedynie 22 proc. ankietowanych firm zleca obsługę obszaru ochrony systemów i danych IT na zewnątrz. Analitycy są zgodni, że ten ostatni wskaźnik będzie piąć się w górę, a małe i średnie firmy, zamiast klasycznego EDR-a, zaczną wybierać model MSSP (Managed Security Service Provider) bądź MDR (Managed Detection and Response), w którym usługodawca przejmuje na siebie wszelkie obowiązki związane z ochroną sieci i urządzeń końcowych klienta. Takie usługi oferują m.in. Sophos, Bitdefender czy Trend Micro.

Warto przy tym dodać, że w trochę innym kierunku podąża Acronis, który wprowadził rozbudowany pakiet usług obejmujący nie tylko rozwiązania do ochrony urządzeń końcowych, takich jak komputery czy serwery, ale również backupu, odzyskiwania danych po awarii czy zarządzania poprawkami i aktualizacjami systemu operacyjnego. Artur Cyganek, dyrektor na Europę Wschodnią w Acronisie, zapowiada, że producent będzie systematycznie dodawać kolejne elementy. Przykładowo, już niedługo, dzięki zakupowi firmy DeviceLock, pakiet tej marki wzbogaci się o moduł DLP, chroniący przed wyciekami danych.

Zdaniem integratora  

(Nie)bezpieczne systemy operacyjne

Już od dawna toczy się dyskusja czy MacBook potrzebuje ochrony ze strony antywirusów. Część ekspertów przekonuje, że tego typu pomoc jest zbyteczna, bowiem system operacyjny macOS bazuje na systemie Unix, a przez to ma lepiej rozwinięte funkcje bezpieczeństwa i uprawnień niż Windows. Poza tym producent z Cupertino bardzo rygorystycznie podchodzi do instalowania i uruchamiania aplikacji z zewnątrz. Microsoft w tym zakresie zapewnia użytkownikom dużo większą swobodę.

Z drugiej strony zainteresowanie hakerów systemem operacyjnym zależy od stopnia jego popularności, a pod tym względem Microsoft bije na głowę konkurenta. Według IDC, na koniec ubiegłego roku w „okienka” było wyposażonych 80,5 proc. komputerów, zaś w macOS 7,5 proc. A jednak rosnąca sprzedaż laptopów z nadgryzionym jabłuszkiem nie umknęła uwadze cyberprzestępców. Atlas VPN informuje, że w 2020 r. wykryto 674 tysiące próbek złośliwego oprogramowania atakującego komputery MacBook. Rok wcześniej było ich 56 tysięcy. Czy to oznacza, że użytkownicy „jabłek” zaczną inwestować w antywirusy?

– Nie jest prawdą, że MacBooka nie da się zainfekować złośliwym oprogramowaniem. Wektor ataku jest bardzo często taki sam jak w przypadku komputerów z systemem Windows – mówi Tomasz Rot, dyrektor sprzedaży Barracuda na Centralną i Wschodnią Europę. – Poza tym użytkownicy komputerów z macOS czy urządzeń z iOS są tak samo podatni na socjotechnikę czy ataki phishing prowadzone za pomocą poczty e-mail, wiadomości SMS czy komunikatorów.

Trudno nie zgodzić się z tego typu opiniami, chociaż właściciele urządzeń Apple’a są stosunkowo rzadko niepokojeni przez hakerów. Jak wynika z cytowanego wcześniej raportu Atlas VPN, w 2020 r. wykryto 135 razy więcej zagrożeń dla komputerów z Windowsem niż na MacBooki. Z analogiczną sytuacją mamy do czynienia na rynku smartfonów, na którym pod ostrzałem hakerów znajdują się przede wszystkim urządzenia z Androidem. Szacuje się, że udział telefonów wyposażonych w system operacyjny z zielonym robocikiem w światowym rynku przekracza nieco 80 proc. To sprawia, że użytkownicy iPhone’ów czują się dużo bardziej bezpiecznie niż właściciele smartfonów innych marek. Poza tym Apple ma bardziej restrykcyjny proces zatwierdzania aplikacji do App Store’a niż Google.

Tymczasem specjaliści Cisco zwracają uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt. Otóż urządzenia z systemem iOS są szybciej aktualizowane niż te z Androidem. Prawdopodobieństwo udostępnienia aktualizacji lub poprawek bezpieczeństwa w ciągu 30 dni od wprowadzenia ich na rynek było 3,5 razy większe w przypadku sprzętu z systemem iOS niż w tych z Androidem Z kolei Check Point w raporcie Mobile Security Report 2021 ostrzega, że cztery na 10 telefonów komórkowych jest wyjątkowo podatnych na cyberataki.

W 2020 r. aż 97 proc. firm na całym świecie spotkało się z zagrożeniami dotyczącymi smartfonów, zaś 46 proc. miało przynajmniej jednego pracownika, który pobrał złośliwą aplikację mobilną. Zdalna praca przyczyniła się do wzrostu ataków na osobiste smartfony używane do służbowych celów. Jeśli chodzi o ochronę tych urządzeń, ścierają się obecnie dwie koncepcje. Część przedsiębiorstw korzysta z popularnych narzędzi zabezpieczających, a inne wybierają rozwiązania MDM (Mobile Device Management), przeznaczone do zarządzania flotą mobilnego sprzętu.

Trudniejsza ochrona sieci

Wyjątkowa sytuacja, z jaką mamy do czynienia od wielu miesięcy, spowodowała duże zamieszanie związane z koniecznością dostosowania się firm do pracy zdalnej. W przypadku sprzętu IT pierwsza fala zakupów objęła laptopy, a jednocześnie dostawcy rozwiązań sieciowych byli bombardowani zapytaniami dotyczącymi konfiguracji połączeń VPN. Zmiana modelu pracy zdopingowała do działania cyberprzestępców, którzy wykorzystali chaos panujący w większości przedsiębiorstw.

– Zanim doszło do optymalnego zabezpieczenia sieci, skonfigurowania połączeń do firmowych zasobów, minęło trochę czasu– mówi Piotr Zielaskiewicz, Product Manager Stormshield w Dagmie. – Mogłoby się wydawać, że małe firmy powinny szybciej poradzić sobie z przejściem na model zdalny niż korporacje ze względu na dużą elastyczność. Jednak problemem w ich przypadku był brak wykwalifikowanej kadry.

Obecnie najpopularniejszym urządzeniem do ochrony sieci w MŚP jest UTM. Mniejsze przedsiębiorstwa wybierają ten sprzęt ze względu na jego uniwersalność oraz prostą obsługę i konfigurację. Duży wpływ na decyzję mają też cena i stosunkowo niskie koszty eksploatacji.

Również analitycy postrzegają przyszłość tego segmentu rynku w jasnych barwach. IDC prognozuje, że w latach 2018–2025 sprzedaż UTM-ów będzie rosnąć w tempie 14,5 proc. rocznie. Czynnikiem napędzającym popyt ma być rosnąca świadomość użytkowników końcowych na temat wirtualnych sieci prywatnych oraz rozwój systemów UTM nowej generacji.

Zdaniem Tomasza Rota, chociaż urządzenia klasy UTM to bardzo popularne rozwiązanie, w czasie masowej migracji do pracy zdalnej nastąpiły związane z nimi pewne trudności. Ten sprzęt, podobnie jak klasyczne rozwiązania VPN Client2Site, zaprojektowano z myślą o zapewnieniu dostępu do sieci wybranej grupie pracowników. Tymczasem w tradycyjnym modelu większość personelu pracowała w biurze, będąc z definicji w zasięgu sieci firmowej. Obecnie mamy do czynienia z odwrotną sytuacją, a część systemów UTM nie była odpowiednio wyskalowana, aby poradzić sobie w nowych warunkach. Firmy szukały więc innych sposobów, aby sprostać temu wyzwaniu. Część użytkowników wymieniła UTM-y na firewalle NGFW i bramki e-mailowe, podczas gdy inni wybrali nowoczesne rozwiązania działające w modelu Zero Trust z granularną kontrolą dostępu do zasobów.

Na koniec warto przytoczyć opinię specjalistów Cisco, którzy wychodzą z założenia, że o tym, czy sieć jest dobrze chroniona, decyduje kompleksowość zabezpieczeń. W praktyce oznacza to, że powinny objąć urządzenia końcowe i samą sieć na przykład poprzez segmentację i logiczne odseparowanie jej elementów, a także zabezpieczyć styk sieci firmowej z internetem. W tej kwestii nie powinny mieć miejsca „kompromisy technologiczne” i takie same zabezpieczenia powinny stosować duże, jak i małe firmy. Jedyna różnica sprowadza się do odpowiedniego wyskalowania produktów.

Zdaniem producenta