Szymon Janiak Z każdym z wymienionych przeze mnie błędów zetknąłem się osobiście. Listę opracowałem i opublikowałem nie dla samej krytyki, ale żeby ci, którzy chcą się uczyć na błędach, łatwiej je dostrzegli. Uważam, że polski rynek VC rozwija się w dobrą stronę, ale trzeba uświadamiać zarówno inwestorów, jak i founderów, co jest dla nich dobre, a co złe. Z korzyścią dla wszystkich.

A nie lepiej skoncentrować się na prowadzeniu funduszu, korzystając z błędów innych, zamiast wytykać je palcami i samemu narażać się na krytykę?

Za wsadzanie kija w mrowisko już nie raz dostałem po głowie. I to zarówno od zarządzających funduszami, jak i founderów. Spójrzmy jednak na to z innej perspektywy: analizuję około 1300 spółek rocznie, inwestując w jedynie dziesięć z nich. To oznacza, że zostaje 1290, którym odmówiłem finansowania. Czy ich founderzy są szczęśliwi z tego powodu? Oczywiście nie, ale czy to znaczy, że mam zmienić zasady działania, żeby się wszystkim podobać? W tym biznesie z definicji trzeba mieć grubą skórę. A wracając do pytania, to kiedy ja zaczynałem działać na rynku VC, brakowało mi informacji o jego jasnych i ciemnych stronach. Musiałem się uczyć na własnych błędach, a nie cudzych. Dlatego teraz, korzystając ze zdobytego doświadczenia, chcę edukować inwestorów i founderów. A przy okazji, dzięki temu, że promuję dobre standardy, ludzie wiedzą, czego mogą ode mnie oczekiwać, co ułatwia mi pozyskiwanie ciekawych projektów, zbieżnych z moimi wartościami.

Na co szczególnie warto zwrócić uwagę, jeśli chodzi o te ciemne strony?

Chociażby na to, że nie wszystkie fundusze powstały po to, aby zarabiać pieniądze dla inwestorów. Dotyczy to zwłaszcza funduszy publiczno-prywatnych. Wielokrotnie spotykałem się z sytuacją, że ich zarządzający myślą głównie o swoim interesie, a pozostałe dwie strony tego układu, czyli finansujący fundusze inwestorzy oraz będący ich odbiorcami founderzy startupów nie mają dla nich znaczenia.

A jak to powinno wyglądać w idealnym świecie?

W idealnym świecie obowiązuje zasada win-win-win. W sytuacji, gdy spółka się rozwinie i zacznie zarabiać pieniądze, to powinni z nich korzystać przede wszystkim founderzy, następnie inwestorzy, a na koniec osoby zarządzające funduszami. Tak, aby wszyscy byli zadowoleni. Jednak w realnym życiu bardzo dużo, bo kilkadziesiąt procent funduszy nigdy nie zwraca inwestorom powierzonego im kapitału.

Ryzyko jest duże, ale zarobki, jeśli się pojawią, mogą być zaskakująco wysokie. Na tym to polega.

W rzeczywistości to ciężki kawałek chleba, bo jeżeli przykładowo fundusz ma 40 milionów złotych kapitalizacji, to najpierw trzeba odzyskać te pieniądze – głównie na kolejnych tzw. exitach. Najczęściej będzie to sprzedaż startupu jakiejś większej spółce lub debiut giełdowy. Dopiero po latach, z nadwyżki powyżej tych 40 przykładowych milionów, fundusz dostaje swoje 20 do 30 procent, które trzeba jeszcze podzielić pomiędzy dwóch, trzech partnerów funduszu.

Ile lat trwa taki proces inwestycyjny w przypadku jednego funduszu?

Przeciętny czas życia funduszu to jest osiem do dziesięciu lat. Przez pierwszą połowę tego okresu trwa budowanie portfela spółek, a później następuje wychodzenie z kolejnych inwestycji. Tak naprawdę więc najczęściej dopiero po dziesięciu latach zarządzający funduszami mogą na tym zarobić lub nie. To okres na tyle długi, że część z nich zaczyna wątpić w to, czy ma to sens, czy dowiozą wynik, czy aby nie okaże się, że po dekadzie ciężkiej pracy nic z tego nie będzie. A to z kolei może rodzić określone oczekiwania, niekoniecznie zgodne z wolą inwestorów.

Artykuł Nie szukam jednorożców pochodzi z serwisu CRN.

Moja dotychczasowa kariera zawodowa jest ciekawym zbiegiem doświadczeń właściwie z każdej strony ekosystemu startupowego. Zanim stworzyliśmy obecny fundusz Venture Capital, zbudowaliśmy międzynarodowy startup, wcześniej była to spółka doradcza świadcząca usługi corporate finance (wyceny, M&A, IPO), była też agencja marketingowa obsługująca między innymi startupy, a nawet kancelaria prawna. Z kolei w ramach pierwszego VC działałem już dekadę temu. To holistyczne ujęcie pozwoliło mi dość dobrze zrozumieć interesy każdej ze stron, ale przede wszystkim to, że jest to ekosystem par excellence, który bazuje na wizerunku, zaufaniu, merytoryce i rekomendacjach. Nigdy nie wiadomo, jak potoczy się los i gdzie będzie się za 5 lat. Warto o tym pamiętać – zwłaszcza, gdy ma się dobrą passę.

Codziennie pożar  

Venture Capital ma swoją specyfikę. To fundusz podejmuje wiążącą decyzję, komu chce powierzyć kapitał. Wiele osób – zwłaszcza na początku swojej drogi w tej branży – ulega fałszywej pokusie, że skoro do niej trafiły, są w jakiś sposób wyjątkowe. Ciężko stwierdzić, na czym ta wyjątkowość polega, bo owszem jest to trudna branża, trzeba rozumieć biznes, prawo, ekonomię, czuć trendy, czytać ludzi i oczywiście skutecznie pozyskiwać środki od inwestorów i jeszcze skuteczniej lokować je w zespoły, by osiągać zwroty.

Co ciekawe, wspomniane poczucie wyjątkowości może dotyczyć każdego, od asocjaty przez pryncypała na partnerze kończąc.

Początkowo jest ono niegroźne, bo napawa dumą, pozytywnie oddziałuje na ego, natomiast z czasem przeradza się w arogancję. Ta z kolei objawia się na wiele sposobów. Niegrzeczna i chaotyczna komunikacja, niespełnione obietnice, odwoływanie spotkań bez przyczyny. Pojawia się słynny instynkt łowcy – to w końcu ja poluję na jednorożce i ja decyduję. Fakt – mamy niezwykle mało czasu, który jest naszym najważniejszym aktywem, analizujemy tysiące projektów rocznie – spotykamy się zatem z wybraną grupą osób, a z 98 proc. propozycji nie skorzystamy. Jednak nie oznacza to, że możemy zachowywać się jakbyśmy pozjadali wszystkie rozumy.

Niezwykle urzekł mnie ostatnio jeden z partnerów cenionego funduszu, który podczas bardzo ważnego spotkania dla spółki (projekt ich życia), której grzecznościowo pomagałem, żarł (nie jadł – żarł) ostentacyjnie na wideokonferencji spagetti, siorbiąc ze smakiem. Czasy elevator pitchy, gdzie ktoś ma jedyne 30 sekund w życiu, by zainteresować fundusz, poza największymi tuzami tego świata, raczej odchodzą do lamusa…

Don’t act like a dick

Dlaczego wzajemny szacunek jest ważny? Ostatnio w jednym z artykułów dotyczących sektora finansowego mignęło mi bardzo trafne stwierdzenie „Just because you’re successful, it doesn’t mean you need act like a dick”. Biorąc pod uwagę fakt, że świat inwestycyjny jest mały, relatywnie często trafia się na te same osoby. Founder, który miał nieciekawy pomysł, może następnym razem przyjść z czymś, co nas zachwyci. Jeśli jednak nie potraktujemy go z szacunkiem, nie tylko nie przyjdzie, ale też powie na wszelki wypadek wszystkim znajomym, co o nas myśli. Jest to ważne właściwie na każdym etapie od zachowania na spotkaniach, po sposób wyrażania krytyki, na ewaluacji kończąc. Jeśli pomysł się nie spodoba, można powiedzieć: „to idiotyczne, nie ma przyszłości, kończymy spotkanie”. Można też subiektywnie ocenić, że nie jest to spójne z naszą strategią, uzasadnić dlaczego i zarekomendować zmiany bądź inny fundusz, który może być bardziej zainteresowany tematem. Reakcję w tym przypadku łatwo antycypować.

Patologiczne zachowania są częstsze tam, gdzie sektor inwestycyjny wciąż jest na wczesnym etapie rozwoju. Przewaga first-timerów i zalew zewnętrznego kapitału sprawiają, że rynek musi zostać przesiany. Potrzeba czasu. Najlepsze fundusze dawno odrobiły tę lekcję, bo zaczynały lata temu i wciąż są aktywne, tworząc kolejne, bardziej specjalistyczne wehikuły. Reszta zniknęła. Startupom życzę, żeby trafiały głównie do najlepszych. Bufonom dziękujemy.

Szymon Janiak  

Autor jest współtwórcą i partnerem zarządzającym funduszu venture capital czysta3.vc.

 

  

Artykuł Rynek VC jest pełen bufonów pochodzi z serwisu CRN.

Każdy, kto działa na tym rynku dłużej niż dekadę, wie, że pierwszy boom zawdzięczamy programom KFK i 3.1. To z nich wyrosło większość topowych funduszy w naszym kraju, choć niewiele osób – zwłaszcza startupów – zdaje sobie z tego sprawę, dyskryminując podmioty publiczno-prywatne. Wtedy był to jeszcze „Dziki Zachód”, bo nie było narodowych standardów, a wiele mechanizmów zaczerpniętych było z rynku amerykańskiego i po prostu trzeba było nauczyć się, jak to działa. Głównym problemem był oczywiście kapitał, bo to inwestorzy, czyli LP, bali się tej klasy aktywów, natomiast zachęcał ich do tego lewar publiczny, który z jednej strony mitygował ryzyko, z drugiej mógłby przynieść asymetryczne zyski.

Marcin Hejka z OTB Ventures – moim zdaniem jedna z najbardziej doświadczonych osób z VC w Polsce – powiedział kiedyś, że trzeba stracić miliony dolarów, by zrozumieć, jak działa pieniądz w funduszach. Nie da się nauczyć inwestowania pasywnie – czytając książki i obserwując innych, własne doświadczenia stanowią tu fundament. Dlatego śmiać się chce, gdy czyta się krytyczne opinie menadżerów inwestycyjnych – „znawców”, którzy przerzucają się argumentami, wysławiając jedne programy (w których oczywiście działają) ponad innymi, nie rozumiejąc idei ich działania. Każdy posiada wady i zalety, w każdym występują patologie, natomiast generalny efekt jest bezapelacyjnie dobry dla polskiego rynku.

Kurek powoli się zakręca

Na przestrzeni 2–3 następnych lat większość VC z programów BA i Starter kończy okresy inwestycyjne. Być może uda się wywalczyć jakieś symboliczne przedłużenie, ale to niezwykle trudny proces systemowy. Biorąc pod uwagę, że wciąż zdecydowana większość VC w Polsce – zwłaszcza w zakresie inwestycji early stage – to fundusze publiczno-prywatne, trzeba się liczyć z dość nagłym zahamowaniem. Startupy, przyzwyczajone do tego, że masowo prowadzą rozmowy z VC i właściwie mogą wybierać partnerów, zostaną postawione znów w odwrotnej sytuacji. Tylko te najlepsze będą mogły liczyć na kapitał, a generalna liczba transakcji znacząco spadnie, bo nie będzie miał kto inwestować.

Przetasowanie wystąpi również na rynku VC – najlepsi będą zbierać kolejne fundusze z przewagą kapitału prywatnego, reszta będzie czekać, co wydarzy się na rynku. Tutaj pojawia się fundamentalne pytanie: jakie programy wsparcia dla VC ruszą, kiedy realnie będzie można wystartować z inwestycjami, jak będą wyglądać szczegóły itd. Pojawiają się już co prawda różne zapowiedzi, natomiast wiadomym jest, że są to procesy powolne i przejściowy marazm będzie trwać. Warto przy tym zwrócić uwagę na kwestię korelacji z funduszem odbudowy oraz wprowadzeniem rozporządzeń wykonawczych w zakresie perspektywy FENG. Kolejna wątpliwość dotyczy również środków, które nie zostaną rozdystrybuowane. Tajemnicą poliszynela jest, że wiele publiczno-prywatnych VC nie zdoła alokować całego kapitału inwestycyjnego. Jakiś czas temu podjęto bardzo racjonalny ruch, a mianowicie tam, gdzie nadwyżki są największe, postanowiono wprowadzić restrykcje, zabierając funduszom zawieszony kapitał i transferując go w inne miejsca. Docelowe przeznaczenie powinno wkrótce się wyklarować.

Luka kapitałowa

Dodatkowy problem stanowić będzie luka kapitałowa, która znana jest nie od dziś. Inwestycje seedowe i pre-seedowe, po pierwszym finansowaniu w granicach 1 mln zł, dochodzą często do momentu zakończenia pierwszej iteracji produktu i pierwszej komercjalizacji. Potrzebują wtedy 2–3 mln zł na skalowanie rozumiane głównie jako budowanie struktur handlowych, budżetów marketingowych i ekspansja na kolejne kraje. Finansowanie, które jest dostępne obecnie to często zbyt duże tickety, jak na przykład przy Otwartych Innowacjach, a stricte prywatnych VC jest wciąż relatywnie mało.

Zostaje zatem korzystanie z innych form kapitału – aniołów biznesu, inwestorów branżowych, ECF czy w niektórych przypadkach zrobienia rundy pre-ipo, a następnie wejścia na NewConnect (ostatnio często przez odwrotne przejęcie, celem uproszczenia całej procedury). Fundamentalnym problemem jest to, że w Bridge Alfa rundy follow-on są niemożliwe, natomiast Startery mają ograniczony kapitał, który mogą przeznaczyć na ten cel. W praktyce – kończy się on bardzo szybko. Ponadto większość VC ma jednak formułę zamkniętą, więc zwroty z inwestycji będą w określonym momencie wypłacone inwestorom, nie zaś przeznaczone na kolejne wejścia.

Quo vadis?

Czasowe nawet zamknięcie kluczowych źródeł dostępu do kapitału będzie miało szereg implikacji. Po pierwsze w ramach zakończenia perspektywy nastąpi wielka inflacja, bo VC będą starały się alokować jak najwięcej kapitału, do czego motywują ich zapisy umów z instytucjami publicznymi, więc przez krótki okres będzie mnóstwo dostępnego kapitału. Tuż po tym nastąpi znaczący spadek.

Po drugie na znaczeniu zyskają przede wszystkim prywatne VC, które mogą cierpieć na klęskę urodzaju, natomiast fundusze publiczno-prywatne będą starać się jak najszybciej stawiać nowe wehikuły prywatne. Po trzecie może znacząco zwiększyć się liczba inwestycji ze strony funduszy zagranicznych, które będą widzieć w Polsce dobre okazje inwestycyjne. Wreszcie po czwarte na znaczeniu zyskają alternatywne źródła pozyskiwania kapitału wymienione wcześniej w artykule.

Zarówno startupy, jak i fundusze powinny przygotować się do nadchodzącej transformacji poprzez rozsądne planowanie runwayu oraz strategii w zakresie pozyskiwania kolejnych rund. Jeśli founderzy tego nie zrobią, mogą zderzyć się ze ścianą, tj. zrobią produkt, zyskają pierwszych klientów w Polsce, ale nie znajdą inwestorów, którzy zapewnią im finansowanie kontynuacyjne do dalszego zwiększania dynamiki wzrostu. Od strony publicznej wszystko zależy od tego, które programy finalnie będą dalej dostępne, w jakim kształcie i kiedy realnie będzie można pozyskać z nich pieniądze. Są już pewne zapowiedzi, natomiast trzeba czekać na konkrety.

Kluczowe jest to, aby na chwilę wyjść poza obszar własnego podmiotu – niezależnie od tego czy jest to VC czy startup – i spojrzeć na rynek w skali makro. Rozumiejąc zachodzące procesy, ich czasochłonność, a także strukturę, można w pewien sposób zabezpieczyć swoją przyszłość, adaptując się do zmian rynkowych. Im szybciej, tym lepiej, bo zegar tyka.

Szymon Janiak  

Autor aktywnie działa w sektorze venture capital, w tym jako Managing Partner w czysta3.vc, jak też inwestor Sunmetric, Auroria Diamonds i Rating Captain.

 

  

Artykuł Polski rynek VC wkrótce się załamie pochodzi z serwisu CRN.