– Telemedycyna umożliwia też pacjentom, szczególnie tym z objawami koronawirusa, pozostawanie w domu bez tracenia kontaktu z lekarzem. To z kolei pomaga zminimalizować przenoszenie infekcji na innych, w tym na medyków – mówi Anna Lew-Starowicz, członek zarządu Telemedika.net, zajmującej się zdalną obsługą pacjentów.

Niezależnie od tego, jak oceniamy ogólne działanie systemu ochrony zdrowia, telemedycyna należy do największych wygranych pandemii. COVID-19 sprawił, że ludzie zaczęli obawiać się wizyt w przychodniach i szpitalach. W rezultacie wielu seniorów, chcąc nie chcąc i z większym bądź mniejszym trudem, sięgnęło po aplikacje do rozmów wideo. Z kolei młodsi pacjenci, będący z nowymi technologiami za pan brat, nie mieli najmniejszych kłopotów z przejściem na zdalny tryb opieki medycznej.

Co istotne, Polacy są na ogół zadowoleni z nowej formy kontaktów z lekarzami. Tak przynajmniej wynika z opublikowanych przez Ministerstwo Zdrowia i NFZ wyników badań satysfakcji pacjentów ze zdalnych wizyt. Wskazują one, że w trakcie pandemii 82 proc. kontaktów z poradniami podstawowej opieki zdrowotnej stanowiły spotkania online. Przy czym 92 proc. pacjentów deklaruje, iż usługi telemedyczne pozwoliły rozwiązać ich problemy, a 58 proc. uważa teleporadę za lepszą lub równą wizycie tradycyjnej.

Zaraza prędzej czy później zostanie zażegnana, ale ludzie prawdopodobnie nie przestaną korzystać z wirtualnych spotkań z lekarzem czy pielęgniarką. Deloitte przewiduje, że w przyszłym roku globalna liczba wizyt online zbliży się do 400 milionów, co oznaczałoby 5 proc. wzrost w skali roku (dla porównania w 2019 r. miał miejsce zaledwie 1-proc. przyrost). Eksperci twierdzą, że nawet jednocyfrowy skok jest w tym przypadku znaczący ze względu na ogromną liczbę wizyt w gabinetach lekarskich. W ubiegłym roku w krajach OECD odbyło się aż 8,5 mld tego typu spotkań, a ich koszty szacuje się na 500 mld dol. Nie ulega wątpliwości, że wirtualne konsultacje będą napędzać światowy rynek telemedycyny. Według Global Market Insights w 2026 r. będzie on wart 175 mld dol. –  cztery razy więcej aniżeli w 2019 r. Zainteresowanie tą grupą produktów nie umyka uwadze inwestorów. Specjaliści Mercon wyliczyli, że fundusze typu venture capital w pierwszych dziewięciu miesiącach 2020 r. zainwestowały 10,3 mld dol. w startupy pracujące nad technologiami umożliwiającymi rozwój usług telemedycznych (to 43-proc. wzrost w ujęciu rocznym).

Internet Rzeczy Medycznych

Rozwój usług telemedycznych w niemałym stopniu zależy od mentalności lekarzy oraz ich pacjentów, aczkolwiek nie byłby możliwy bez dostępu do nowoczesnych urządzeń i aplikacji. Najbardziej obrazowym przykładem jest segment produktów wearables. Smartwatch z wyższej półki cenowej potrafi nie tylko zmierzyć liczbę kroków czy puls, ale również wykonać badanie EKG i sprawdzić poziom tlenu we krwi. Dane te są przekazywane do zsynchronizowanego z inteligentnym zegarkiem smartfona, gdzie można tworzyć analizy, w tym porównywać wyniki uzyskane w określonym czasie. Producenci smartwatchy zastrzegają, że pomiary nie są przeznaczone do wykorzystywania w celach medycznych. Co nie zmienia faktu, iż urządzenia odgrywają pozytywną rolę, sygnalizując użytkownikom występowanie nieprawidłowości i tym samym ułatwiają podjęcie decyzji dotyczącej ewentualnego kontaktu z lekarzem.

– Smartwatche mogą zasygnalizować problemy związane z niespokojnym snem, dzięki funkcji rozpoznawania ruchu i badaniu tętna są w stanie zaktywizować użytkownika. Jest to kompletne rozwiązanie w postaci zegarka i aplikacji na telefonie, które monitoruje procesy życiowe budując odpowiedni profil. Przykład ten pokazuje, jak technologia sięga i analizuje coraz więcej sposobów ludzkich zachowań – dodaje Robert Pakowski, Senior IT Solutions Engineer w Fujitsu.

I rzeczywiście, aż 86 proc. lekarzy biorących udział w sondażu Anthem stwierdziło, że urządzenia typu wearables wpływają zachęcająco na pacjentów, którzy bardziej angażują się w zdrowy tryb życia. Obok masy sprzętu przeznaczonego dla konsumentów, powstaje wiele specjalistycznych produktów określanych jako Internet Rzeczy Medycznych (IoMT). Duże postępyw technologii bezprzewodowej i miniaturyzacji napędzają innowacje w technice medycznej, prowadząc do rozwoju coraz większej liczby połączonych urządzeń medycznych, które potrafią generować, gromadzić, analizować i przesyłać dane.

Według analityków Deloitte firmy z branży medtech produkują ponad pół miliona różnych typów produktów należących do grupy IoMT. Szacuje się, że IoMT dzięki zdalnemu monitorowaniu pacjentów i lepszemu stosowaniu leków pozwoli branży medycznej zaoszczędzić 300 miliardów dol. rocznie. Eksperci przyznają, że tego typu rozwiązania znacznie zmniejszają obciążenie placówek opieki zdrowotnej, ograniczając liczbę przypadków readmisji (ponownego nieplanowego przyjęcia pacjenta do szpitala) i dając pracownikom więcej czasu na konsultacje oraz realizację innych pilnych zadań.

Warto zwrócić uwagę, że szczególnie szerokie zastosowanie w telemedycynie znajdują bioczujniki, które umożliwiają nieinwazyjne działanie. Osoby ze stwardnieniem rozsianym mogą mocować je do kostki czy biodra i w ten sposób śledzić liczbę wykonanych kroków, wzorce snu czy drżenie. Informacje z tych akcesoriów można przesłać do komputerów w celu ustalenia najlepszego sposobu leczenia. Czujniki umieszczane są także na pościeli oraz odzieży, dzięki czemu mogą śledzić nawet mimowolne ruchy pacjentów.

O ile elektroniczne opaski czy zegarki liczące kalorie nie robią na miłośnikach elektronicznych gadżetów większego wrażenia, o tyle pigułki z mikroskopijnymi czujnikami wzbudzają pewien podziw. Inteligentne tabletki ujrzały światło dzienne w 2018 r. Po ich spożyciu czujniki dostają się do jelit pacjenta i mierzą temperaturę ciała, poziom PH oraz sprawdzają czy przestrzegane są zalecenia dotyczące dawek leku. Niebawem na rynku pojawią się kolejne produkty, które zaskoczą prawdopodobnie zarówno niejednego medyka, jak i fana elektronicznych nowinek. W każdym razie przed tym segmentem rynku rysują się ciekawe perspektywy. Analitycy MarketsandMarkets przewidują, że jego wartość w 2022 r. wyniesie 158 mld dol., czyli niemal cztery razy więcej niż w 2017 r.

IT motorem napędowym

Dalsze losy telemedycyny będą zapewne nierozerwalnie związane ze sztuczną inteligencją, sieciami 5G, a w dalszej przyszłości 6G. Medycy już wykorzystuje technologię uczenia maszynowego do diagnostyki i terapii pacjentów.

– Funkcje rozpoznawania i analizy obrazów pomagają w badaniach mammograficznych, endoskopii kapsułkowej czy badaniu rytmu serca, wskazując na odchylenia i zmiany. To gigantyczna pomoc dla lekarzy, którzy mogą skoncentrować się na opiece nad pacjentem, pozostawiając analizę danych i obrazów technologii – mówi Tomasz Jaworski, dyrektor ds. sektora zdrowia w polskim oddziale Microsoftu.

Wbrew obiegowym opiniom innowacyjne rozwiązania i projekty nie są wyłącznie domeną placówek ochrony zdrowia za oceanem czy w Europie Zachodniej. Jednym z ciekawych przykładów jest Telemedico – polska platforma opieki zdrowotnej, z której korzysta kilkadziesiąt podmiotów leczniczych. Zastosowanie chmury obliczeniowej oraz sztucznej inteligencji umożliwia lekarzom różnych specjalności pracę zdalną, w szczególności prowadzenie konsultacji przez telefon, internetowy komunikator lub czat wideo. Z kolei rodzima firma MedApp wyposażyła Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku w system do trójwymiarowej diagnostyki obrazowej. Rozwiązanie bazuje na mechanizmach sztucznej inteligencji oraz technologii Microsoft HoloLens i jest wykorzystywane w kardiologii interwencyjnej, a także w radiologii interwencyjnej, ortopedii czy ginekologii. Przykładowo, platforma MedAppu pozwala kardiochirurgom oglądać serce pacjenta w modelu 3D podczas przygotowania do zabiegu lub w trakcie operacji.

Sztuczna inteligencja może sprawdzać się też w mniej złożonych projektach, np. wspierając pracę niewielkich elektronicznych urządzeń medycznych. W grudniu 2020 r. naukowcy Massachusetts Institute of Technology wykazali, że możliwe jest umieszczenie potężnego algorytmu wizyjnego sztucznej inteligencji w prostym chipie komputerowym o niskim poborze mocy, który może działać przez długie miesiące na jednej baterii. Dzięki temu funkcje związane z rozpoznawaniem obrazu i głosu można wprowadzić nie tylko do sprzętu domowego czy czujników przemysłowych, ale również niewielkich urządzeń medycznych. Co więcej, w przeciwieństwie do popularnych asystentów głosowych, jak Siri czy Alexa, nie trzeba będzie przy tym łączyć się z chmurą publiczną. Takie rozwiązanie z jednej strony przyspieszy komunikację pomiędzy urządzeniami, z drugiej zaś ochroni prywatność użytkowników. Song Han, adiunkt na wydziale elektrotechniki i nauk komputerowych MIT potwierdza, że już rozpoczął współpracę z kolegami nad projektami urządzeń wykorzystujących uczenie maszynowe do ciągłego monitorowania ciśnienia krwi.

Jedną z przeszkód spowalniających tempo adaptacji usług medycznych są ograniczone możliwości w zakresie przepustowości sieci. Nie bez przyczyny duże nadzieje pokłada się w rozwoju technologii 5G, która zapewni szybszą transmisję obrazu i przeniesienie konsultacji wideo na wysoki poziom.

Paradoks telemedycyny

Nawet jeśli z kryzysu wywołanego przez kryzys nie wyłonią się żadne inne korzyści dla opieki zdrowotnej, popularyzacja usług telemedycznych i włączenie ich do rutynowej opieki zdrowotnej stanowi przełom. Korzystając z technologii, która już istnieje i urządzeń znajdujących się w większości domów, medycyna online może skutkować szybszym diagnozowaniem i leczeniem, zwiększeniem skuteczności opieki i zmniejszeniem stresu pacjenta. Wciąż jednak nie brakuje poważnych barier hamujących rozwój usług telemedycznych. Chyba największym paradoksem jest to, że ludzie starsi, a więc szczególnie potrzebujący opieki medycznej, mają największe kłopoty z dostępem do wirtualnych konsultacji. Choć widać wyraźny progres w porównaniu z okresem sprzed pandemii, problem wykluczenia cyfrowego seniorów nadal istnieje. Zwłaszcza że około jedna czwarta wszystkich wizyt w gabinetach lekarskich dotyczy osób powyżej 65 roku życia.

Zdaniem specjalisty

Tomasz Jaworski, dyrektor ds. sektora zdrowia, Microsoft  

Zależy nam, żeby zarówno lekarze, jak i pacjenci zaufali technologii. Właśnie dlatego aktywnie włączyliśmy się w rozwój koalicji na rzecz telemedycyny oraz rozwoju najlepszych praktyk i standardów bezpieczeństwa w zakresie leczenia na odległość z wykorzystaniem nowych technologii. Według założeń koalicjantów, celem przedsięwzięcia jest zrównoważone wejście polskiej służby zdrowia na kolejny poziom – Next Health. To wizja, w której lekarze i pacjenci nie tylko mogliby korzystać z możliwości zdalnych konsultacji i teleopieki w bezpiecznym środowisku technicznym, organizacyjnym i prawnym, ale również czerpać z owoców sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego, analizy wielkich zbiorów danych i Internetu rzeczy.

  

Przemysław Kania, dyrektor generalny, Cisco  

Usługi telemedycyny opierają się na danych przetwarzanych cyfrowo. Lekarz, który kontaktuje się z pacjentem przez telefon lub za pośrednictwem aplikacji musi znać historię przebytych chorób czy dotychczasowego leczenia. Należy zadbać o odpowiednie zabezpieczenie tych niezwykle wrażliwych informacji, gdyż tylko wtedy pacjenci będą mogli w pełni zaufać tej formie leczenia. Niezbędne jest wprowadzenie odpowiednich regulacji, które muszą być przejrzyste dla obu stron, lekarzy i pacjentów. Zaufanie jest kluczowe, a zbudowanie odpowiedniego otoczenia legislacyjnego stanowi obecnie największe wyzwanie.

  

Piotr Kramek, Lider Praktyki Public Sector & Health Care, SAS  

Sytuacja epidemiologiczna i ograniczona dostępność stacjonarnych świadczeń medycznych spowodowały wzrost świadomości w zakresie korzyści jakie niesie ze sobą telemedycyna. Należy podkreślić, że w przeciągu ostatnich lat, jeszcze przed pandemią, wiele się zmieniło w zakresie regulacji prawnych odnośnie do telemedycyny, chociażby możliwość orzekania o stanie zdrowia na odległość. Niemniej nadal barierą mogą być kwestie prawne związane z przetwarzaniem danych medycznych, w szczególności wrażliwych, w chmurze obliczeniowej. Brakuje określonych wymogów, jakie powinny być spełnione, aby takie przetwarzanie danych było możliwe. Do dalszych trudności, na które napotyka rozwój telemedycyny, należy niskie zaufanie do technologii oraz wykluczenie cyfrowe.

  

Robert Pakowski, Senior Administrator IT, System Architect, Senior IT Solutions Engineer, Fujitsu  

Globalny kryzys wywołany pandemią znacznie przyspieszył proces transformacji cyfrowej w wielu branżach czy przedsiębiorstwach, które dotychczas odwlekały w czasie takie inwestycje. Sytuacja ta stała się niezwykle istotna w placówkach medycznych, w których nagle zmierzono się ze znacznym wzrostem danych dotyczących pacjentów. Czas przetwarzania zwiększającej się ich ilości jest kluczowym zagadnieniem, tym bardziej, że liczba pracowników medycznych, którzy mogą te dane interpretować jest niewystarczająca. Trzeba znacznie przyspieszać obróbkę tych danych, ponieważ informacje w nich zawarte oraz czas przetwarzania mają wpływ na szybkości diagnozy i podejmowanie odpowiednich kroków medycznych.

  

Artykuł Telemedycyna: rozkwit w czasach zarazy pochodzi z serwisu CRN.

– Przykładowo, niemal co piąty dolar budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych przeznaczany jest na ochronę zdrowia, co w innych sektorach gospodarki ma miejsce w przypadku zapaści i recesji. Z kolei w Polsce, w czasach pandemii COVID-19 wydatki na ochronę zdrowia zostały znacząco zwiększone. Dzieje się tak dlatego, że wydolna i sprawnie funkcjonująca służba zdrowia staje się elementem bezpieczeństwa narodowego – tłumaczy Krzysztof Mędrala, prezes MedAppu, krakowskiej firmy integratorskiej, oferującej rozwiązania wspomagające diagnostykę obrazową i usługi telemedyczne.

Zarządzający MedAppem są przekonani, że w najbliższej dekadzie informatyzacja branży medycznej zdecydowanie przyspieszy. Ich nadzieje nie są bezpodstawne, bowiem trudno sobie wyobrazić rozwój współczesnej medycyny bez poważnego wsparcia ze strony nowych technologii. Pandemia koronawirusa pokazała, że choć IT nie stanowi panaceum na wszystkie bolączki świata, niewątpliwie bywa pomocne.

O ile część dostawców rozwiązań informatycznych dla sektora zdrowia patrzy w przyszłość z optymizmem, o tyle pozostali są nieco bardziej powściągliwi w ocenach. Wojciech Muras, CEO Netology, uważa, że wspomniana powyżej włoska historia powinna być… sygnałem ostrzegawczym dla firm realizujących kontrakty dla służby zdrowia.

– Sytuacja na Półwyspie Apenińskim pokazuje złożoność rynku medycznego. Brak źródeł finansowania przyczynia się do fiaska nawet najlepszych pomysłów. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie strony uczestniczące we wdrożeniach IT dla medycyny,  podjęły rzeczowe i uczciwe rozmowy na temat inwestycji w sektorze zdrowia – tłumaczy Wojciech Muras.

Telemedycyna na liście priorytetów

Podczas mającego niedawno miejsce Cisco Live 2020, Chuck Robbins, dyrektor generalny koncernu oznajmił, że w kolejnych miesiącach i latach opieka zdrowotna zmieni się na zawsze. Miał przy tym na myśli zarówno podstawowe zagadnienia, takie jak wirtualne wizyty w gabinetach lekarskich, jak i zupełnie nowe możliwości w zakresie diagnostyki czy konsultacji zespołów eksperckich. Przykładowo, w ostatnich miesiącach na pierwszy plan wysuwa się w tym kontekście opieka medyczna w modelu online. To oczywiste, skoro w wyniku obostrzeń znaczna część pacjentów musiała  komunikować się z lekarzami zdalnie. Wiele wskazuje na to, że chorzy nie zrezygnują z tej formy kontaktu nawet po wygaśnięciu epidemii.

– Nie tylko pacjenci, ale również lekarze docenili możliwość pracy zdalnej. Specjalista  może w ten sposób  obsługiwać pacjentów z kilku szpitali, nie wychodząc z domu. To się opłaca z ekonomicznego punktu widzenia, a poza tym pozwala przynajmniej częściowo rozwiązać problemy dotyczące niedoboru lekarzy, zwłaszcza tych o wąskich specjalizacjach – mówi Jan Siwek, dyrektor działu medycznego w Alstorze.

Z tegorocznego raportu PwC wynika, że sami pacjenci najchętniej chcieliby wykorzystywać narzędzia telemedyczne do kontaktu z internistą (50,7 proc.) i farmaceutą (39,8 proc.). Warto zauważyć, że wyniki uzyskane przez analityków pokazują, że również rynek apteczny stanowi pole dla rozwoju nowych metod świadczenia usług, szczególnie w kontekście planowanego wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej. Osobną kwestią pozostaje wykorzystanie przez lekarzy systemów wideokonferencyjnych do wymiany wiedzy ze swoimi kolegami po fachu. Mogą to być konsylia z udziałem specjalistów z różnych miejsc globu. Zresztą to samo dotyczy prac badawczych.

– Ostatnie miesiące pokazały, że dysponowanie profesjonalnymi i sprawdzonymi rozwiązaniami wideokonferencyjnymi ułatwia funkcjonowanie podmiotom medycznym. Już wkrótce można spodziewać się zwiększonego zainteresowania ze strony służby medycznej produktami, które zapewniają wysoką jakość obrazu i dźwięku oraz bezpieczeństwo transmisji – prognozuje  Adrian Motylewski, koordynator ds. marketingu w Veracompie.

Zdaniem integratora 

Diana Dąbrowska-Mandrela, Key Account Manager, Netology  

Podstawowym czynnikiem napędzającym informatyzację służby zdrowia są wymagania stawiane przez NFZ. W poprzednich latach większość placówek medycznych wdrożyła systemy medyczne ERP, a wraz z nimi pierwsze e-usługi. Obecnie mniejsze placówki, które mają dostęp do środków unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych, będą inwestowały w narzędzia wspomagające bieżącą działalność, czyli systemy klasy ERP wraz z EDM, serwerownie, sieci komputerowe, rozwiązania do backupu, systemy obiegu dokumentów czy produkty bezpieczeństwa. Z kolei większe ośrodki, takie jak uniwersytety czy instytuty, dysponujące zapleczem naukowo-badawczym, będą wnioskować o granty z Narodowego  Centrum Badań i Rozwoju. Dzięki tym dotacjom mogą realizować projekty wspomagające bezpośrednio procesy leczenia, wykorzystując do tego celu między innymi wielkie zbiory danych czy sztuczną inteligencję. Dodatkowym bodźcem do inwestycji jest wymóg prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, co wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na pojemność dyskową. W przyszłości należy spodziewać się zmian – model chmury prywatnej zastąpi chmura hybrydowa lub publiczna. Również aktualna sytuacja związana z COVID-19 znacząco wpłynęła na zwiększenie inwestycji w technologie, wspierające telemedycynę i rozwój usług elektronicznych.

  

Lekarze ze wsparciem sztucznej inteligencji

Według Grand View Research wartość globalnego rynku chatbotów osiągnie w 2025 r. poziom 1,23 mld dol.,  a przewidywane roczne tempo wzrostu w latach 2020 – 2025 wyniesie 24,3 proc.  Analitycy nie oszacowali udziału w tym segmencie wirtualnych asystentów wspomagających pracę lekarzy, ale nie ulega wątpliwości, że rola tych specyficznych pomocników  powinna sukcesywnie rosnąć. Oczywiście algorytmy nie zastąpią medyków, ale ułatwią podejmowanie decyzji i pozwolą uniknąć błędów wynikających chociażby ze zwykłego przemęczenia.

W nieodległej przyszłości chatboty mogą stać się  pierwszym punktem kontaktu dla pacjenta w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli zaś nie sprostają jakiemuś zadaniu, przekażą sprawę lekarzowi. Istnieje bardzo wiele przypadków, w których chatbot może wspomóc pacjenta, jak chociażby przy zarządzaniu lekami, w udzielaniu pierwszej pomocy w nagłych wypadkach czy dawania zaleceń w przypadku podstawowych problemów medycznych. Pierwsze skrzypce w tym segmencie produktowym grają startupy, m.in. Your.MD, Sensely, Buoy Health czy wrocławska Infermedica.W ostatniej z wymienionych firm nad projektem chatbota  pracuje zespół inżynierów i lekarzy, a polski startup otrzymał do tej pory wsparcie w wysokości 14 mln zł.  Powstałe dzięki temu rozwiązanie (wykorzystujące sztuczną inteligencję) po otrzymaniu od pacjenta opisu niepokojących objawów, zadaje pytania diagnostyczne i ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia różnych chorób.

Zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie nie ogranicza się jedynie do tworzenia  chatbotów wyręczających personel medyczny w realizacji rutynowych zadań. 

– Narzędzia wykorzystujące AI wspierają lekarzy w takich procesach jak segmentacja tkanek czy  rozpoznawanie podejrzanych zjawisk zachodzących w ciele człowieka na podstawie dziesiątków tysięcy zweryfikowanych przykładów. Ta część medycyny bardzo szybko się rozwija. Wiedza porównawcza zawarta w algorytmach decyzyjnych, potwierdzona medycznie, może być szybko wykorzystana jako podpowiedź ułatwiająca wybór najlepszej opcji – mówi Jan Siwek.

Na przykład Petuum, amerykański start-up, jest autorem rozwiązania, które wykorzystuje najnowocześniejsze technologie wizji komputerowej i NLP, czyli programowania neurolingwistycznego, do generowania pisemnych raportów z obrazów rentgenowskich. System rejestruje możliwe nieprawidłowości, a także podsumowuje wyniki oraz wnioski.  – Nasz produkt zapewnia lekarzom wsparcie przy tworzeniu zestawień, oszczędzając ich cenny czas, który mogą poświęcić na przyjmowanie większej liczby pacjentów – wyjaśnia Eric Xing, CEO Petuum.

Placówki zdrowia na celowniku hakerów

Szpitale, firmy farmaceutyczne czy przychodnie lekarskie należą do ulubionych celów ataków hakerów. Według raportu ForgeRock 2020 Consumer Identity Report w ubiegłym roku aż 45 proc. incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych dotyczyło branży opieki zdrowotnej. W ich wyniku instytucje medyczne poniosły straty w wysokości niemal 18 mld dol. Niestety, bieżący rok nie przyniósł poprawy sytuacji. Wręcz przeciwnie, w pierwszym kwartale 2020 r. sektor opieki zdrowotnej stanowił już 51 proc. wszystkich naruszeń. Jak widać cyberprzestępcy w czasie zarazy nie zastosowali taryfy ulgowej wobec medyków. Znamienny jest przykład brytyjskiego National Health Service, który  odpiera około 12 tys. ataków phishingowych dziennie. Hakerzy w czasie koronawirusa wykorzystują przemęczenie personelu medycznego, a także wzrost popularności opieki medycznej on-line.

Z drugiej strony eksperci zajmujący się cyberbezpieczeństwem próbują nieco tonować minorowe nastroje. Pewnego rodzaju pocieszenie stanowi bowiem fakt, że wśród wyciekających informacji niewiele zawiera wrażliwe dane dotyczące chorób nowotworowych, obecności wirusa HIV, aborcji, zdrowia psychicznego itp. Z badań przeprowadzonych przez Johns Hopkins Carey Business School wynika, że spośród prawie 1,5 tys. naruszeń danych w amerykańskich placówkach służby zdrowia w latach 2009 – 2019, które dotknęły 169 mln pacjentów, tylko dwadzieścia dwa przypadki odnosiły się do poufnych informacji medycznych i dotyczyły 2 mln osób.

Niestety, branży medycznej nie omijają też ataki ransomware. W lipcu br. bardzo głośno było chociażby o poważnym incydencie na Wydziale Medycznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco. Hakerzy włamali się na serwery zawierające istotne dane, w tym także rezultaty prac nad COVID-19. Żeby móc kontynuować prace nad ważnymi projektami władze uczelnie zdecydowały się zapłacić okup w wysokości 1,14 mln dol. I chociaż służba zdrowia próbuje walczyć z cyberprzestępcami, to jak na razie znajduje się w głębokiej  defensywie.

– Opieka zdrowotna  w zakresie tworzenia systemów cyberbezpieczeństwa pozostaje znacznie w tyle za innymi branżami, choćby takimi jak sektor bankowy. W tej kwestii kluczowe wydaje się nie tylko zapewnienie odpowiednich środków finansowych, ale budowanie świadomości wyzwań i obowiązków wśród osób odpowiedzialnych za zarządzanie placówkami medycznymi – podkreśla Adrian Motylewski.

Warto uczulać ich na takie wydarzenia,  jak zablokowanie rejestracji szpitalnej, co grozi całkowitym paraliżem obsługi pacjentów, a takie przypadki w Polsce miały już miejsce. Dlatego działy IT w szpitalach muszą wprowadzać różne polityki zabezpieczeń dostępu i odtwarzania szpitalnych baz danych. Zwłaszcza że coraz popularniejsza praca zdalna lekarzy wymaga bezpieczeństwa przesyłania danych w obie strony. Dlatego nowe obszary działania służby zdrowia, a także szybko postępująca popularyzacja porad lekarskich online, otwierają szereg możliwości przed integratorami, którzy zaopatrują szpitale czy przychodnie rejonowe. Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect w Fujitsu, proponuje proaktywne podejście i analizowanie zdarzeń za pośrednictwem pojedynczej platformy SIEM stale monitorującej zdarzenia zachodzące w całym środowisku oraz ich korelację.

Do przerwy 0:1

Pandemia koronawirusa obnażyła słabsze strony firm technologicznych. Choć narzędzia informatyczne ułatwiły płynne przejście na tryb opieki medycznej online, to w zmaganiach z COVID-19 często zawodzą, co przyznają sami przedstawiciele branży IT. Zdaniem Maureen Baker, dyrektora medycznego Your.MD, musi  upłynąć przynajmniej od 6 do 12 miesięcy, zanim pojawi się literatura naukowa, która pomoże w przeprojektowaniu zaawansowanych kontrolerów objawów. Natomiast Hugh Harvey, założyciel biotechnologicznego startupu Hardian, oznajmił, że ma związane ręce z braku wystarczającej ilości odpowiednich danych dotyczących COVID-19. 

– Koronawirus zaskoczył cały świat. Nawet duże międzynarodowe koncerny odczuły jego obecność. Zatem obarczać IT za nieprzygotowanie algorytmów to nadużycie. Tym bardziej, że najprawdopodobniej znowu zawinił  człowiek – przyznaje Jan Siwek.

Nie wszyscy dostawcy rozwiązań IT posypują głowy popiołem. Fujitsu chwali się superkomputerem Fugaku, który jest wykorzystywany przez służby medyczne do monitorowania rozprzestrzeniającej się pandemii i prowadzenia badań nad COVID-19, uwzględniających takie elementy jak terapia i diagnostyka. Apple oraz Googlezakopały po latach topór wojenny i opracowały wspólne rozwiązanie służące do wykrywania, czy użytkownicy smartfonów mieli kontakt z osobą zarażoną. Krzysztof Mędrala podkreśla, że dzięki nowoczesnym narzędziom sekwencjonowania genów szybko udało się poznać dokładny skład genomu patogenu SARS-Cov-2. To z kolei umożliwiło opracowanie terapeutycznych przeciwciał do badań w ciągu kilku tygodni.

Pewnego rodzaju usprawiedliwieniem dla dostawców technologii informatycznych jest to, że  znaleźli się na pierwszej linii frontu i musieli poświęcić swoje siły oraz zasoby na bieżące działania. Taka sytuacja utrudniła opracowanie innowacyjnych rozwiązań, ponieważ bardziej myślano o tym, żeby przetrwać. Ale nic straconego, gdyż walka z COVID-19 nie jest zakończona, i choć spece od IT w pierwszej fazie dali się ograć, to w każdej chwili mogą przejąć inicjatywę.

Zdaniem specjalisty

Łukasz Formas, kierownik zespołu inżynierów, Sophos  

Każda branża mierzy się ze wzrostem liczby cyberzagrożeń i ataków – służba zdrowia, niestety, nie jest wyjątkiem. Oczywiście są placówki dysponujące wysokim poziomem zabezpieczeń, ale też takie, które mają wciąż poważne braki w ochronie. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględni także przyszłe plany rozwoju. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich placówek i jednostek służby zdrowia z pewnością jest ogromna wartość danych medycznych, którymi dysponują. Powinny one podlegać szczególnej ochronie, dlatego poza samymi rozwiązaniami technologicznymi istotne jest podnoszenie świadomości użytkowników systemów i wprowadzanie dobrych praktyk cyberhigieny wśród pracowników.

  

Przemysław Kania, dyrektor generalny, Cisco  

W ostatnim czasie obserwowaliśmy ogromne zmiany w podejściu do opieki zdrowotnej przy udziale technologii. Oczywiście ich impulsem była pandemia COVID-19. Ten okres pokazał, że technologia odgrywa kluczową rolę, nie tylko w szybkim reagowaniu na pandemię, chociażby oferując rozwiązania ułatwiające kontakty pacjentów z pracownikami służby zdrowia, ale także umożliwiając efektywne i zdalne administrowanie placówkami, pilnowanie inwentaryzacji sprzętu, czy, z perspektywy szerszej niż Polska – tworzenie polowych szpitali i przychodni wyposażonych w odpowiednie narzędzia cyfrowe. A skoro mowa o mariażu technologii i medycyny, nie możemy zapominać o rosnącej roli wykorzystania zaawansowanej analityki i chmury obliczeniowej, które dają fundament technologiom uczenia maszynowego. Już teraz pojawiają się pierwsze sygnały dotyczące obrazowania zmian nowotworowych przez komputery i postępów, jakie dokonują się na tym polu. Technologie w służbie medycyny to także wykorzystanie możliwości, które niesie wirtualna i rozszerzona rzeczywistość. Mamy już niesamowite przykłady, w tym dotyczące kardiologii inwazyjnej i wykorzystania okularów do VR w edukacji lekarzy oraz próbnych zabiegach w przestrzeni wirtualnej.

  

Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect, Fujitsu  

Obserwując branżę medyczną, zauważamy dwa główne wyzwania – starzejące się społeczeństwo i szybko rosnące koszty opieki medycznej. Dlatego też branża IT powinna budować predykcyjne i zapobiegawcze rozwiązania dla sektora medycznego bazujące na analizie danych, automatyzacji procesów i komunikacji. Narzędzia wykorzystujące Internet rzeczy zapewnią spersonalizowaną opiekę medyczną, robotyka zaś wspomoże leczenie. Przykładem zaawansowanej robotyki jest robot chirurgiczny da Vinci, który w polskich placówkach medycznych przeprowadził setki precyzyjnych zabiegów. Z pewnością skala zastosowań tego typu urządzeń będzie rosła.  Ogromny udział w wielu płaszczyznach medycyny będą odgrywały systemy oparte na sztucznej inteligencji, które doskonale sprawdzą się w zakresie monitorowania stanu zdrowia, analizy i zaawansowanej diagnostyki.

  

Artykuł Medycyna skazana na IT pochodzi z serwisu CRN.

– Staramy się przekonywać partnerów oraz ich klientów, aby myśleli o całych rozwiązaniach, a nie konkretnych produktach – podkreśla Piotr Brychczyński, Business Development Manager w Fujitsu. – Dotyczy to przede wszystkim rozwiązań do przechowywania danych oraz ich backupu. Dlatego nie zaczynamy rozmów od prezentowania poszczególnych macierzy dyskowych, bibliotek taśmowych i urządzeń do backupu. Zaczynamy od poznania potrzeb biznesowych klienta, potem zastanawiamy się, jakich konkretnych funkcji zapewnianych przez rozwiązanie IT on oczekuje, a dopiero na końcu sprawdzamy, który produkt lub ich grupa je oferuje.

Taka polityka sprawdza się szczególnie w przypadku pamięci masowych oraz systemów do backupu i archiwizacji, ponieważ „uczestniczą” one w całym cyklu życia informacji w firmie. W krytycznym momencie ułatwiają odzyskanie danych lub przywrócenie całego środowiska do pracy po awarii. Istnieje jednak wiele dodatkowych funkcji zapewnianych przez macierze dyskowe i biblioteki taśmowe, które sprawiają, że dane są udostępniane z różną wydajnością (tiering, SSD cache, quality of service) i zabezpieczane na różne sposoby (m.in. snapshoty, replikacja lokalna i zdalna, narzędzia gwarantujące integralność danych, szyfrowanie), oraz takie, które służą do redukowania ilości zajętego miejsca na nośniku (kompresja, deduplikacja). Od tego, jakie podejście poszczególni producenci mają do danej funkcji, zależy jak efektywne dla klienta będzie zawierające ją rozwiązanie. Dla przykładu, macierze Fujitsu umożliwiają wybranie woluminów, wobec których ma być stosowana deduplikacja, podczas gdy wiele konkurencyjnych rozwiązań obejmuje tym procesem wszystkie nośniki. Nie zawsze ma to sens, bo współczynnik deduplikacji dla niektórych rodzajów danych jest bardzo mały, a obciążenie procesora wykonującego tę operację dość znaczne.

Dane zawsze zabezpieczone

Fujitsu ma w swoim portfolio wszystkie (oprócz nośników optycznych) rodzaje pamięci masowych: macierze all-flash (Eternus AF), macierze hybrydowe (Eternus DX), hiperskalowalne systemy dyskowe (Eternus CD), biblioteki taśmowe (Eternus LT) oraz rozwiązania do backupu i archiwizacji (Eternus CS). Ma również podpisane umowy resellerskie z kilkoma producentami oprogramowania do zarządzania danymi i ich backupu oraz archiwizacji (m.in. FalconStor, Veeam, Commvault, Veritas).

W ubiegłym roku do oferty Fujitsu trafiło ciekawe urządzenie Eternus CS8050, które dostępne jest w dwóch wersjach, przeznaczonych do backupu lub archiwizacji danych. System ten bazuje na znajdującej się w ofercie Fujitsu od prawie 20 lat platformie Eternus CS8000, sprawdzonej w wielu centrach danych we współpracy z najpopularniejszymi na rynku pakietami do backupu i archiwizacji (m.in. firm Atempo, Commvault, Dell EMC, IBM, Micro Focus, Veeam i Veritas).

Eternus CS8050 może pełnić funkcję wirtualnej biblioteki taśmowej (VTL) do backupu oraz serwera plików (NAS) – te dwie wersje urządzeń różnią się preinstalowanym oprogramowaniem zarządzającym. Przeznaczone są dla firm średniej wielkości lub oddziałów dużych przedsiębiorstw, które korzystają z fizycznej i wirtualnej infrastruktury IT.

Skonfigurowany w wersji wirtualnej biblioteki taśmowej system CS8050 zapewnia stworzenie do 32 wirtualnych napędów taśmowych oraz zarządzanie do 20 tys. wirtualnych oraz 500 fizycznych taśm. Możliwa jest także asynchroniczna replikacja danych (bez konieczności zakupu licencji) do innego urządzenia z rodziny Eternus CS8050 (dodatkowa ochrona danych przechowywanych lokalnie, w siedzibie firmy) lub Eternus CS8000 (centralne przechowywanie danych z oddziałów przedsiębiorstwa). Przed przesłaniem informacje są kompresowane, co znacznie przyspiesza ich transfer.

Z kolei Eternus CS8050 w wersji NAS przeznaczony jest do pracy jako serwer plików do długoterminowej archiwizacji danych. Umożliwia przechowywanie do 200 mln plików w maksymalnie 256 udziałach NAS. Dane mogą być przesyłane z wykorzystaniem protokołów NFS lub CIFS. Dzięki funkcji kopii migawkowej (snapshot) zapewniona jest archiwizacja także poprzednich wersji zapisanych plików oraz replikacja danych do innej macierzy działającej w modelu NAS, bez obciążania łączy transferem „pełnych” danych.

W serwerze CS8050 NAS wdrożono funkcję Soft WORM (Write Once, Read Many), która gwarantuje, że przez określony przez użytkownika czas nie ma możliwości edycji lub skasowania wskazanych plików, folderów lub całych woluminów (czas retencji może być zaprogramowany nawet na 200 lat!). Dzięki temu firmy i instytucje, które muszą spełniać określone wymogi prawne związane z długotrwałą archiwizacją, mogą działać zgodnie z przepisami, nie ponosząc znaczących dodatkowych kosztów na organizację i funkcjonowanie archiwum.

Dla mniejszych firm, które zainteresowane są rozwiązaniami do backupu klasy podstawowej, Fujitsu ma w ofercie wirtualną bibliotekę taśmową Eternus CS800. Dostępna jest ona w trzech wersjach – Entry, Flex i Scale, zapewniających transfer z prędkością odpowiednio 8,4, 8,8 i 13,9 TB/s. Urządzenia funkcjonują w sieci jako serwer NAS (dostęp poprzez protokoły CIFS i NFS) i umożliwiają stworzenie od 80 do 256 wirtualnych napędów taśmowych.

Artykuł Fujitsu: z klientami rozmawiajmy o projektach pochodzi z serwisu CRN.