Zasadniczy problem polega na tym, że nowoczesne narzędzia do ochrony środowisk IT stają się coraz bardziej zaawansowane, a do ich obsługi potrzeba wysokiej klasy specjalistów. Tymczasem mniejszych firm zazwyczaj na nich nie stać, a nic nie wskazuje na to, że w najbliższym czasie sytuacja na rynku pracy ulegnie poprawie. Jak wynika z raportu „State of Pentesting 2022”, opublikowanego przez Cobalt, aż 54 proc. specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa zamierza zrezygnować z pracy z powodu przytłaczającej liczby obowiązków. 45 proc. respondentów przyznało, że w ich działach brakuje pracowników, zaś 90 proc. twierdzi, iż nadmiar obowiązków prowadzi do wypalenia zawodowego.

Ogromne pieniądze, jakie można zarobić dzięki cyberatakom, przyciągają rzesze chętnych. Z tego powodu rynek cyberprzestępczości powoli przekształca się w branżę usług zarządzanych. Thomas S. Hyslip, były agent Defence Criminal Investigative Service, uważa, że bardziej opłacalne z punktu widzenia przedstawicieli „złych mocy” jest sprzedawanie narzędzi do popełniania przestępstw niż potencjalne korzyści dla ich użytkowników. Taka sytuacja obniża barierę wejścia dla początkujących cyberprzestępców do rekor-dowo niskiego poziomu, a Crimeware as a Service staje się wyjątkowo niebezpiecznym zjawiskiem.

Jak temu zapobiegać? O ile instytucje finansowe czy duże koncerny mają dostęp do specjalistów, którzy mogą powstrzymać napastników, o tyle MŚP będą zmuszone sięgać po posiłki z zewnątrz. W związku z tym w najbliższych latach należy spodziewać się wzrostu popularności usług takich jak Security as a Service (SECaaS). Analitycy MarketsandMarkets prognozują, że ten segment rynku wzrośnie w skali globalnej z 12,4 mld dol. w 2021 r. do 23,8 mld w roku 2026.

Bezpieczeństwo przez całą dobę

Bezpieczeństwo jako usługa zapewnia firmom dostęp do wiedzy i doświadczenia zewnętrznych podmiotów, które przejmują odpowiedzialność za zarządzanie ochroną cyfrowych środowisk IT oraz obsługę ewentualnych incydentów. W zakres usług wchodzi monitorowanie bezpieczeństwa i reagowanie na ataki, zarządzanie tożsamością, ochrona poczty, klasyfikacja i ochrona informacji, backup i przywracanie danych. Oczywiście, wraz z upływem czasu, ta lista będzie się rozszerzać.

SECaaS oprócz tego, że rozwiązuje problem deficytu specjalistów IT na rynku pracy, nie wymaga inwestowania w sprzęt i oprogramowanie. Co więcej, o bezpieczeństwo sieci i firmowych danych zadbają wysokiej klasy specjaliści, korzystający z najnowszych narzędzi. To duża odmiana w porównaniu z tym, co można zazwyczaj spotkać w wielu przedsiębiorstwach, w których z reguły za bezpieczeństwo sieci i danych odpowiadają przytłoczeni nadmiarem obowiązków pracownicy działów IT. Sytuacja najgorzej przedstawia się w mniejszych firmach, w których z reguły nie ma osób odpowiedzialnych za informatykę, a ich właściciele wychodzą z założenia, że sprawę załatwi proste zabezpieczenie w postaci firewalla lub antywirusa.

Niestety, liczba cyberataków wymierzonych przeciwko firmom oraz instytucjom działającym w Polsce cały czas wzrasta. Według CERT Polska w 2021 r. odnotowano 29 483 unikalnych incydentów cyberbezpieczeństwa – o 182 proc. więcej w porównaniu z danymi z 2020 r. Wiele przemawia za tym, że w tym roku nastąpi dalszy wzrost, tym bardziej, że Polska stała się krajem przyfrontowym, narażonym na zmasowane ataki rosyjskich hakerów. Poza tym cyberprzestępcy nie pracują w godzinach od ósmej rano do szesnastej, a uderzenie może nastąpić o każdej porze dnia i nocy, stąd trzeba zapewnić ochronę 24 godziny na dobę. Nie bez przyczyny coraz więcej rodzimych przedsiębiorców rozważa skorzystanie z modelu SECaaS, a niektórzy już podpisali umowy z usługodawcami.

– Wzrost zainteresowania usługami SECaaS był spowodowany pandemią Covid-19, a później wojną w Ukrainie, które przyczyniły się do skierowania większej uwagi na wysoko specjalizowane usługi w obszarze bezpieczeństwa, świadczone przez podmioty zewnętrzne. Impulsem do rozwoju usług tego typu jest również stale obserwowany dynamiczny wzrost liczby ataków hakerskich: phishing, ransomware czy ataki na łańcuchy dostaw – mówi Piotr Kamela, starszy menedżer w dziale Risk Advisory w Deloitte.

Z obserwacji Deloitte’a wynika, że wśród usług bezpieczeństwa IT dużym zainteresowaniem cieszą się EDR/XDR. To zupełnie zrozumiałe, bowiem producenci tych systemów otrzymują sygnały od MŚP, że brakuje specjalistów potrafiących interpretować informacje przekazywane przez te systemy. W dobie rozwoju usług chmurowych i koncepcji „Zero Trust” zaczyna wzrastać popularność usługi IDaaS (Identity as a Service). Potencjał wzrostowy mają również usługi SOCaaS (Security Operations Center as a Service) oraz BaaS (Backup as a Service).

Teoretycznie niemal każdy produkt ochronny może być oferowany w modelu usługowym, a jedyną poważną barierą bywają odgórne ograniczenia nakładane na firmy i instytucje działające w branżach regulowanych. Jednak wciąż istnieją rozwiązania, które jak na razie nie sprawdzą się w opcji „as a service”.

– Wiele firm szukających produktów do kontroli danych preferuje systemy instalowane w lokalnej infrastrukturze, ewentualnie korzystające z platformy chmurowej jedynie do wprowadzania reguł polityki bezpieczeństwa. Rozwiązania typu DLP as a service lub pokrewne są z tego powodu rzadkością i przynajmniej w regionie Europy Wschodniej nie widzimy w ciągu najbliższych 2–3 lat szans na fundamentalną zmianę w tym zakresie – mówi Krzysztof Hałgas, Managing Director w Bakotechu.

Artykuł Zwrot w kierunku usług ochronnych pochodzi z serwisu CRN.

W nie tak znowu odległych latach, gdy hasła były uważane za skuteczną ochronę, często podchodzono do nich w sposób – delikatnie mówiąc – niefrasobliwy. Nazwą użytkownika był zazwyczaj adres mailowy, hasło było krótkie, łatwe do zapamiętania i związane z czymś, co znamy (np. imieniem psa). Te czasy to już na szczęście przeszłość, bo nawet w tych firmach, które wciąż polegają wyłącznie na hasłach, widać jednak pewną zmianę w zachowaniu użytkowników i administratorów.

– W przedsiębiorstwach, w których istnieje jako taka świadomość w obszarze cyberbezpieczeństwa, ale też bardzo mocne ograniczenia budżetowe, stosuje się zarządzanie polityką haseł. Nadaje im się wymagania co do długości, rodzaju użytych znaków oraz wymusza cykliczne zmiany hasła, uwzględniając wcześniejszą historię zmian. Takie rozwiązanie co prawda nie jest najlepsze, ale dobrze, że w ogóle jest stosowane – mówi Jakub Jagielak, lider technologiczny w obszarze cyberbezpieczeństwa w Atende.

Na przestrzeni ostatnich lat zaszło wiele zmian w sposobach realizacji dostępu do wszelkiego rodzaju zasobów. Nowa normalność to dziś praca hybrydowa albo nawet całkowicie zdalna. W budowaniu cyberbezpieczeństwa stosowane od dawna podejście „zamku i fosy” (wokół firmowej sieci) przestaje być efektywne z perspektywy nie tylko ochrony, ale również wygody użytkownika. Za trendami muszą podążać sposoby i narzędzia uwierzytelniania. Dziś hasło to za mało, nawet naprawdę skomplikowane. Proces uwierzytelniania bazujący tylko na nim lub czymkolwiek innym, co człowiek zna, to proszenie się o kłopoty.

Kilka składników zamiast hasła  

W nowej rzeczywistości rośnie zainteresowanie rozwiązaniami MFA (Multi-Factor Authentication), czyli uwierzytelnienia wieloskładnikowego, najczęściej realizowanego w formie dwuskładnikowej (2FA). Przy odpowiedniej implementacji daje ono wyraźny wzrost bezpieczeństwa i ogranicza kradzieże tożsamości. Jeśli hasło wyciekło, to – dajmy na to – bez urządzenia mobilnego, które służy jako drugi wektor uwierzytelnienia, napastnikowi na niewiele się przyda.

– To, że fizycznie nie siedzimy już przy swoich służbowych biurkach, nie zmienia faktu, że potrzebujemy stałego i bezpiecznego dostępu do naszych narzędzi – mówi Michał Porada, Business Development Manager Cisco Security w Ingram Micro.– Z tego samego powodu firmy coraz chętniej migrują do chmury: dla prostego dostępu do zasobów czy współużytkowania dokumentów. Jak wtedy upewnić administratora systemu, że dostęp uzyskuje uprawniona osoba? W takim przypadku 2FA to podstawa.

Najbliższa przyszłość należy więc do dwuskładnikowego, czy nawet kilkuskładnikowego uwierzytelniania, w którym oprócz tradycyjnej metody (login plus hasło) stosuje się dodatkowe składniki potwierdzające, że osoba, która się właśnie loguje jest tą, za którą się podaje: token sprzętowy lub programowy, kod SMS albo wiadomość push.

– Jako dodatek do hasła, silną metodą podwójnego uwierzytelnienia jest klucz sprzętowy, z tego powodu, że generowanie drugiego składnika odbywa się poza systemem komputera. Token nie ma połączenia z internetem, więc hakerzy nie są w stanie go przejąć. Popularnym i dobrym rozwiązaniem są też aplikacje na smartfonie, ale tutaj nie można już wykluczyć kompromitacji urządzenia – mówi Jakub Jagielak.

Wymieniając inne sposoby weryfikacji tożsamości niż hasła, Michał Sanecki, architekt rozwiązań IT w NetFormers, zwraca uwagę na dane biometryczne. W tym sposobie uwierzytelniania wykorzystywane są unikalne cechy biologiczne osoby, aby zweryfikować jej tożsamość. System może analizować odciski palców, głos, siatkówkę, rysy twarzy itp. Dane biometryczne są bezpieczne, ponieważ są prawie niemożliwe do podrobienia lub powielenia. Metoda ta jest również przyjazna dla użytkownika – skany są szybkie, a sam sposób uwierzytelnienia całkiem wygodny. Nie trzeba pamiętać kodu ani nosić przy sobie urządzenia zewnętrznego. Jednak, aby ograniczyć ryzyko włamania, lepiej rozszerzyć podejście do zabezpieczeń.

– Hasło pozostaje ważnym czynnikiem, pod warunkiem, że nie jest używane samodzielnie. To samo dotyczy biometrii, która również ma swoje wady i w pewnych sytuacjach może okazać się zawodna. Dlatego wdrażamy rozwiązania, które łączą dwa lub więcej mechanizmów bezpieczeństwa dostępu do zasobów IT, w tym aplikacji i urządzeń. Zapewniają one bezpieczny dostęp do zasobów sieciowych, wykorzystujący właśnie wielopoziomową autentykację. Wspieranych w nich jest wiele metod uwierzytelniania, chociażby za pomocą aplikacji mobilnej, tokena, wiadomości SMS, czy czujników biometrycznych – mówi Michał Sanecki.

Artykuł Jak hasło staje się przeżytkiem pochodzi z serwisu CRN.

Jednocześnie pogarsza się dostępność specjalistów od bezpieczeństwa cyfrowego, co skutkuje tym, że w wielu organizacjach nie ma żadnego fachowca z tej działki. W 2020 r. ponad połowa polskich firm (52 proc.) nie korzystała z takich ekspertów wobec 42 proc. w roku 2019 r. – wynika z raportu Vecto.

– Bardzo wiele mniejszych firm nie ma własnych zespołów do spraw bezpieczeństwa albo nawet działu IT i polega na partnerach, którzy często pełnią rolę zaufanych doradców. Umiejętne budowanie i wykorzystywanie takich relacji może być więc dla integratorów podstawą długofalowego, stabilnego biznesu – przekonuje Tomasz Rot, dyrektor sprzedaży na Europę Środkowo-Wschodnią w Barracuda Networks.

Nieco lepsze, przynajmniej dla średnich podmiotów, dane na temat specjalistów od cyberochrony przynosi raport Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Otóż 22 proc. mikro firm deklaruje, że zatrudnia osoby zajmujące się zabezpieczeniem sieci i danych (choć z badania nie wynika, jaki jest poziom fachowości takich osób). Jednak wśród firm małych (10 – 49 osób) i średnich (50 – 249 osób) ten odsetek sięga już około 75 proc.

Praca zdalna pełna luk

Jak przyznają dostawcy, w ostatnim roku największe zagrożenia dla MŚP (i nie tylko) są od lat te same – ransomware, ataki na e-mail (często z wykorzystaniem phishingu), nieautoryzowany dostęp i kradzież danych, jak też utrata ciągłości działania na skutek ataku. Nowe w ostatnich kwartałach jest to, że cyberprzestępcy nadal starają się wykorzystać zmianę modelu pracy, na którą wiele organizacji nie było przygotowanych. Na przykład Eset w okresie pandemii odnotował wzrost ilości ataków typu „brute force” na zdalny pulpit o 768 proc. (pomiędzy pierwszym i ostatnim kwartałem 2020 r.).

– Coraz częściej wyzwaniem dla administratorów jest zapewnianie bezpieczeństwa w warunkach pracy rozproszonej, gdzie podział na sieć wewnętrzną i Internet częściowo traci na znaczeniu – mówi Paweł Jurek, wicedyrektor ds. rozwoju w Dagmie.

Ryzyka powoduje zwłaszcza to, że obecnie działy IT nie mają pełnej kontroli nad zdalnymi połączeniami i urządzeniami, a wielu pracowników zdalnych jest na bakier z bezpieczeństwem. Nadal VPN nie stanowi normy, a domownicy mają słabe hasła dostępu do Wi-Fi i niechronione routery. Co więcej, nierzadko dzieci korzystają z laptopów rodziców i przypadkiem mogą zainstalować jakieś szkodniki. Kolejne kłopoty z cyberochroną może powodować to, że przedsiębiorstwa coraz częściej sięgają po usługi chmurowe, więc pracownicy przetwarzają poufne dane korzystając z narzędzi poza siecią firmy.

W związku z zagrożeniami związanymi z pracą zdalną i utrwalony już – jak się wydaje – model pracy hybrydowej, kluczowe staje się zdefiniowanie i wdrożenie takiej polityki bezpieczeństwa, która uwzględnia zdalne lokalizacje.

– Tylko wdrożona polityka bezpieczeństwa i dostępu do lokalnej sieci pozwala utrzymać odpowiedni poziom ochrony. Administratorzy muszą mieć możliwość nie tylko tworzenia polityk bezpieczeństwa stacji zdalnych – jak kontrola aplikacji, filtrowanie URL, blokada możliwości podpięcia urządzeń peryferyjnych, ale też decydowania o tym, jakie aplikacje są dostępne wewnątrz sieci – podkreśla Grzegorz Nocoń, inżynier systemowy w Sophosie.

Za duże uprawnienia, za mało nadzoru

Obecnie małe i średnie firmy zwykle koncentrują się na najważniejszych dla nich elementach bezpieczeństwa: mają jakąś ochronę poczty, antywirusową końcówek i sieci z pomocą UTM. Tymczasem, zdaniem specjalistów, w przypadku zdalnego dostępu często uprawnienia do korzystania z niego są nadawane zbyt szeroko i jest on pozostawiany bez właściwego nadzoru. A to sprawia, że pracownicy zdalni stają się jednym z głównych wektorów zagrożeń. W tym kontekście warto rozważyć zabezpieczenie zdalnego dostępu z użyciem modelu zerowego zaufania.

– Jednym z wyzwań zdalnego dostępu jest możliwość spójnego wymuszania polityki bezpieczeństwa dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich lokalizacji. To zadanie ułatwiają rozwiązania pozwalające na ochronę w warstwie DNS, a do tego firewall i proxy chmurowe – mówi Grzegorz Górniak, Business Unit Manager Cisco w Tech Dacie.

Ponieważ czynnik ludzki jest jednym z najsłabszych elementów bezpieczeństwa cyfrowego, klienci w sektorze MŚP muszą postawić na szkolenia, bez których nawet najlepsze zabezpieczenia technicznie nie wystarczą. A świadomi zagrożeń mogą stać się znakomitą pierwszą linią obrony.

Zdaniem integratora

Więcej VPN i SD-WAN

Tym niemniej od początku pandemii dostawcy odnotowują wzrost zainteresowania rozwiązaniami zabezpieczającymi dostęp pracownikom zdalnym do sieci firmowej. A to sugeruje, że świadomość zagrożeń nie jest wcale tak mała, jak mogłoby się to wydawać. Według raportu Vecto jedynie 24 proc. pytanych firm uważa, że ich sieć jest dobrze zabezpieczona. Przed pandemią było zaś tego pewnych 44 proc. respondentów, co swoją drogą i tak nie stanowi powalającego odsetka.

– Administratorzy odpowiadający za bezpieczeństwo oraz integratorzy, którzy dostarczają rozwiązania i doradzają w zakresie cyberbezpieczeństwa, bardzo szybko zdefiniowali najważniejsze obszary, w których wymagane były zmiany – twierdzi Grzegorz Szmigiel, dyrektor techniczny w Veracomp – Exclusive Networks.

Jak wylicza, w minionych kwartałach duża część projektów dotyczyła rozbudowy infrastruktury VPN dla użytkowników mobilnych, budowy mechanizmów SD-WAN, poprawy bezpieczeństwa na stacjach końcowych (dzięki narzędziom wykorzystującym nowe techniki analizy zagrożeń) czy uzupełnienia mechanizmów kontroli dostępu o funkcje uwierzytelniania wieloskładnikowego.

Krakowski VAD odnotował też zapotrzebowanie na narzędzia, które miały pomagać w rozpoznawaniu nowych niebezpiecznych kodów (głównie sandboxing dla urządzeń sieciowych oraz urządzeń klienckich), a także chronić użytkowników przed bardzo popularnymi atakami socjotechnicznymi.

– Tendencja w zakresie opisanych technologii pierwszego wyboru raczej nie zmieni się w najbliższym czasie. W firmach, które uzupełnią swoje podstawowe potrzeby w zakresie cyberbezpieczeństwa, przyjdzie czas na implementację rozwiązań, które będą analizować zachowania zarówno na stacjach, jak i w infrastrukturze sieciowej: EDR oraz NDR – uważa Grzegorz Szmigiel.

Dodatkowe usługi zwiększą przychody

Choć rozwiązania do cyberochrony nadal najczęściej dostarczane są w modelu transakcyjnym, to dostawcy obserwują wzrost zainteresowania klientów zarządzanymi usługami bezpieczeństwa. Co oznacza, że zwłaszcza dla firm, które nie mają własnych specjalistów ds. bezpieczeństwa i działów IT, outsourcing może być wygodnym rozwiązaniem. Integratorzy w takim układzie mogą oferować swoje usługi i stawać się doradcami ds. bezpieczeństwa.

– Partnerom takie dodatkowe usługi pozwalają zwiększać przychody. Model MSSP umożliwia też dopasowanie do klienta oferty długo- i krótkoterminowej – mówi Grzegorz Nocoń.

Jak jednak podkreślają specjaliści, nie ma jednego optymalnego modelu dostarczania rozwiązań bezpieczeństwa – wiele zależy od specyfiki konkretnego klienta, w tym jego infrastruktury, branży, w której działa czy przepływów finansowych, ale także rotacji pracowników, specyfiki działania i innych czynników. Dlatego mimo trendu w kierunku „as-a-service” jednorazowe sprzedaże nadal będą mieć znaczący udział w rynku i prędko nie znikną. Zwłaszcza że, jak podkreśla Tomasz Rot, są klienci, którzy dysponują budżetem na IT na dany rok – lub nawet na kilka lat – i wolą ponieść jednorazowy wydatek na produkt z licencją wieloletnią. Przy czym firmy o stabilnym, przewidywalnym biznesie mogą preferować nakłady CAPEX, podczas gdy organizacje rozwijające się dynamicznie, działające w sezonowym biznesie czy w sytuacji wysokiej niepewności rynkowej, mogą preferować rozwiązania bardziej elastyczne, które pozwalają na bieżąco dostosowywać koszty do potrzeb i nie ponosić nakładów na kilka lat naprzód.

– Reseller, który rozumie biznes klienta i potrafi mu skutecznie doradzić jest w takich sytuacjach na wagę złota – podsumowuje Tomasz Rot.

Zdaniem specjalisty 

Paweł Jurek, wicedyrektor ds. rozwoju, Dagma  

Jeden optymalny model dostarczania rozwiązań bezpieczeństwa nie istnieje – każdy partner wybiera ten, który jest dla niego najkorzystniejszy, uwzględniając własne doświadczenia, bazę obecnych klientów i swoje plany. Obecnie najczęściej dostarczane są licence on premise, co wiąże się też z przyzwyczajeniami zakupowymi klientów. Wielu naszych partnerów przez lata dostosowało do tego modelu swoje procesy biznesowe, cyklicznie powracając do klienta wraz z zakończeniem licencji terminowej. W Polsce stosunkowo nowym modelem zyskującym stopniowo na popularności jest dostawca zarządzanych usług bezpieczeństwa – MSSP. Taki partner może uruchomić i wyłączyć ochronę dla konkretnych klientów poprzez swoje konto w konsoli producenta, zdalnie zarządzać opcjami bezpieczeństwa, sprawdzać stan sieci swojego klienta i modyfikować polityki bezpieczeństwa.

  

Grzegorz Górniak, Business Unit Manager Cisco, Tech Data  

Małe i średnie firmy są uważane przez cyberprzestępców za stosunkowo łatwe cele, bo nie dysponują dużymi budżetami na ochronę, brak im też praktyki i personelu do zarządzania oraz reagowania na zagrożenia. Dlatego coraz częściej współpracują z zewnętrznymi dostawcami usług bezpieczeństwa – MSSP, którzy mają zasoby do rozwiązywania problemów klienta i dbają o wdrażanie nowości technicznych. Główne wektory ataków są od dawna takie same, to jest poczta elektroniczna i kradzież tożsamości. Dlatego należy pamiętać o dodatkowych środkach zabezpieczenia e-maili zarówno w formie lokalnej – sprzętowej lub wirtualnej – chmurowej bądź hybrydowej. Dla ochrony tożsamości konieczne staje się uwierzytelnianie wieloskładnikowe, bo nawet skomplikowane i często zmieniane hasła już nie stanowią wystarczającej ochrony.

  

Tomasz Rot, dyrektor sprzedaży na Europę Środkowo-Wschodnią, Barracuda Networks  

Wobec lawinowego wzrostu użycia usług chmurowych klienci szukają sposobu na ich zabezpieczenie. Zwykle bowiem model odpowiedzialności jest skonstruowany tak, że to użytkownik usługi musi zadbać o jej konfigurację i bezpieczeństwo. Przykładem może być tutaj backup środowiska Office 365. Microsoft zapewnia retencję danych na poziomie 90 dni, natomiast klienci, którzy potrzebują dłuższego okresu utrzymywania danych – choćby w celu zapewnienia zgodności z obowiązującymi ich przepisami – muszą skorzystać z rozwiązań firm trzecich. Dużą rolę mogą tu pełnić partnerzy handlowi, pomagając klientowi w wyborze, wdrożeniu i skonfigurowaniu odpowiedniego rozwiązania zgodnie z jego potrzebami.