Akurat w tej dyskusji chciałbym stanąć po drugiej stronie barykady, bo aktualnie to bardziej funduszy mi żal. Zapakowane finansowaniem muszą inwestować, a właściwie “dawać szansę”, nawet tym przeciętnym. A nuż wyjdzie? Jak nie wydamy tych pieniędzy to nie dostaniemy na swoje utrzymanie i nie kupimy losu na loterię, gdzie podobno co piętnasty los spłaca cały fundusz. A właśnie – to ile takich przypadków w ogóle było? I nie mówię tutaj o wymęczonych wyjściach nieco ponad kreską. Na takie „exity” pomysłów i realizacji jest wiele, bo wiadomo – wraca grosz, który jest już w większości „swój”. Pytam o modelowe przykłady „exitów” za grube pieniądze, spłacających tuzin porażek…

No cóż, ja znam tylko jeden, sam w sobie zawstydzający: to Satus, który za 25 mln zł sprzedał część udziałów w… Synerise (tak, tym samym Synerise, co miał dwa razy większą stratę niż przychody i dla branży stał się dyżurnym chłopcem do bicia). I nie mówcie mi, że jeszcze za wcześnie. Trzynaście lat temu – tak, TRZYNAŚCIE lat temu! – Tomasz Czechowicz założył się z kolegą z innego VC o to, że już niedługo wychowamy sobie unicorna, „polskiego Skype’a”. Poczytajcie, pośmiejcie się –pełna groteska. Ponad dekadę później jedyne, czym możemy się pochwalić, to kolejne rundy i bezpieczne wybory, jak Maryla Rodowicz w Sylwestra na Jedynce.  Skoro już wcześniej zainwestowaliśmy, a nic nowego sensownego się nie pojawia, to pakujmy dalej tam, gdzie – przynajmniej teoretycznie – dokładając grosza zwiększamy prawdopodobieństwo sukcesu (i wcale to nie jest przytyk do tych największych, dziewięciocyfrowych inwestycji – tym faktycznie może się udać i trzeba im kibicować).

Być jak Miss Polski

Wracając do jakości projektów na rynku. Bida z nędzą. Posucha. Rozpacz i dramat. Typowy początek lejka, gdzie do typowego funduszu wpada typowa propozycja zainwestowania okrągłego miliona, wygląda tak: „Chciałbym zrobić to i to, potrzebuję pieniędzy i kogoś, kto by mi to zrobił. Pomóżcie pliz”. Serio. Pewnie grubo ponad połowa z setek maili trafiających rocznie do przeciętnego funduszu to infantylny bełkot. Coś w rodzaju apelu: „Chciałabym, żeby na świecie był pokój i żeby nie było wojen”, kiedy to Miss Polski próbuje zabłysnąć czymś kompletnie wykraczającym poza zakres jej kompetencji. To fajnie, że mamy wielu fantastów i nie powinniśmy, co do zasady, podcinać im skrzydeł, ale z takich pomysłów miliardów nie będzie. A dzisiaj nie są warte milionowych inwestycji, tylko równowartość drożdżówki z jagodami.

Podaję krótki „templejt”, którym obdzielicie radością i nadzieją takich start-upowych adeptów: „Twój pomysł już został zrealizowany – nazywa się Face-book. Chcesz z niego uszczknąć coś dla siebie? Załóż fanpage/grupę, gdzie będziesz rozkręcał zainteresowanie tym, co chcesz zrobić. W zasięgu kliknięcia masz 25 milionów Polaków, którzy czegoś szukają, chcą się wymienić doświadczeniami, motywować itd. Facebook jest do tego idealny. Nie potrzebujesz nawet pół programisty. Tylko swój czas, kreatywność i zaangażowanie. Jak zbierzesz tam tysiące ludzi, którym przydaje się to, co robisz – wtedy możesz pomyśleć jak wybić się na niezależność i zbudować coś alternatywnego do Facebooka. Czekamy na ten moment z workiem pieniędzy. Pozdrawiamy, Twój Przyszły Fundusz”.

A co z resztą? To przeciętniacy z jako takim pomysłem, jako takim zespołem i jako takim zaangażowaniem. Dostający jako takie finansowanie. No i co wyjdzie z tej ekscytującej mieszanki? Zgadliście – nic spektakularnego. „A players hire A players; B players hire C players; and C players hire Losers” – i my w tej hierarchii mamy zdecydowaną przewagę trzecioligowego narybku, który nie przebija się do europejskiej, a co dopiero światowej czołówki. Guys, bądźmy ze sobą szczerzy. Zżymanie się, że „Wired” nikogo z naszych nie wrzucił do rankingu europejskich czempionów, a Warszawa nie jest wymieniana na jednym wydechu z Londynem, Barceloną czy Tel Awiwem, nie ma absolutnie żadnego sensu. Jest kiepsko. Mija druga dekada, a my nie mamy nic. CD Projekt się nie liczy, bo żaden fundusz się do tego nie przyłożył, a ratującą tę firmę pożyczkę dał facet, który produkuje wagony kolejowe.

Windą donikąd

Duma narodowa każe się chełpić tym, co robimy, chociaż mierzalnych sukcesów ciągle brak – trochę jak w motoryzacji. Owszem, pół Europy jeździ w naszych fotelach i świeci naszymi reflektorami, ale produktowo Wikipedia kończy peany na Syrenie i Polonezie Caro. W IT analogicznie – softwarehouse’y prężne i uznane mamy, ale cóż, to nadal tylko podwykonawstwo, gdzie ktoś nam mówi co i jak mamy robić, a potem spija śmietankę. W sukcesach na startupowym polu biją nas na europejskim rynku dużo mniejsze kraje. A nawet, kiedy już się dochrapaliśmy działających globalnie projektów, z powodu których rozpiera nas duma, to porównanie cyferek – zasięgu, wyników, finansowania – szybko pozbawia nas złudzeń (jak Jacka Walkiewicza, który parkując wyśnionego przez lata kampera z zaskoczeniem orientuje się, że “Niemcy mają lepsze!”). No tak, przecież nie stali w miejscu ostatnią dekadę, a do tego jeszcze Estonia, Łotwa czy Czechy też przed nami…

Wiecie, że na Web Summit do Lizbony wysyłamy co roku kilkadziesiąt razy więcej turystów niż startupów? A nawet jak się pojawiamy, to gdzieś na pięć minut albo na tymczasowym stoisku wielkości windy w peerelowskim punktowcu (serio). Byłem ostatnio na demoday, gdzie zamiast zachwytów na usta cisnęło się tylko: “I to żeście k… te trzy miesiące robili?”. Klikam w loga projektów na stronach funduszy. 99 proc. z nich skończy swój żywot wraz z końcem podarowanych pieniędzy na kontach. Nie hejtuję, to są smutne realia.

Czy naprawdę brakuje nam talentów? Nie. Po prostu finansowanie dostają nie ci, co powinni. Czyli tacy, co do drzwi VC pukają, a nie ci, do których fundusze same powinny pukać i życzliwie pytać, czy mogą pomóc rozbujać ich tlący się biznes. Bo ludzie z głową na karku naprawdę są – tyle że poza radarem, z dala od ścieżki utartej przez kolędujących po funduszach. Przepraszam, ale ja po prostu nie wierzę, że dobre projekty zaczynają się od szukania pieniędzy. Z unijnego dobrobytu nam się trochę poprzewracało – dajemy za dużo, za wcześnie i dla niewłaściwych intencji. Gdzieś nam umyka, że nie wystarczy dobry rower i sztab dookoła, ale trzeba też pedałować mocniej niż ktokolwiek inny, bo mamy duże zaległości do peletonu, o koszulce lidera nie wspominając.

Nie dajemy wystarczających „smart money”, bez których uczymy się głównie na błędach, a to droga wolna i kosztowna. Pytanie, kiedy ktoś się zorientuje, że „just money” już dawno nie działa, samymi grubymi miliardami dystansu nie nadgonimy, a cieplarniane warunki pogarszają sytuację? Kiedy pomysłodawcy, odwrotnie niż dzisiaj, będą się zastanawiać jak tu sięgnąć po jak najmniej, jak najpóźniej? Jeśli nie zmienimy myślenia na mądrzejsze (co dotyczy zarówno startupów, jak i funduszy), to nic się nie zmieni i za 10 lat ten tekst będzie nadal aktualny. Czego nam wszystkim nie życzę.

Rafał Agnieszczak  

to jeden z pierwszych polskich przedsiębiorców e-commerce, twórca portali Fotka.pl, Świstak.pl, Furgonetka.pl, a także Finansowo.pl. Wcześniej był m.in. menedżerem ds. treści w Ahoj.pl. Ukończył Szkołę Główną Handlową na kierunku zarządzanie i marketing. Pierwszy milion złotych zarobił w wieku 25 lat, ale – jak sam podkreśla – nie czuje się człowiekiem sukcesu.

  

Artykuł Polskie startupy, czyli gdzie te unicorny? pochodzi z serwisu CRN.

Fundusze, o których mowa, nie są z reguły zainteresowane produktem. Jedynym sensem ich istnienia jest zysk, a ten – i tu dochodzimy do ważnego punktu – najczęściej bywa osiągany przez sprzedaż posiadanych udziałów (zazwyczaj po prostu akcji) w firmie, w którą się zainwestowało. Skąd ten zysk? Teoretycznie wynika z tego, że inwestycje umożliwiają rozwój bądź restrukturyzację danego podmiotu, co powoduje wzrost jego wartości na rynku. Problemem okazuje się to, że rynek akcji reaguje niekiedy żywiołowo na coś, co nie ma pokrycia w rzeczywistym świecie.

Sam fakt zainwestowania w jakąś spółkę powoduje wzrost jej akcji. A gdzie produkt? Tym przecież nie trzeba się przejmować – grunt, że są pieniądze. A skoro są pieniądze, to jest zysk, który przekłada się na większą wartość firmy, a ta z kolei na wyższą cenę akcji, czyli zysk dla funduszu. W ten sposób nakręca się spirala ekonomicznego zachwytu, zbyt często doprowadzając do takich absurdów, za jaki należy uznać np. Ubera. Firma ta, wyceniana pod koniec grudnia ubiegłego roku na blisko 70 mld dol., stworzyła jedynie mobilną aplikację ułatwiającą zamawianie usług transportu samochodowego przez kojarzenie pasażerów i kierowców. Uber niczego nie wytwarza, ma większe straty niż przychody, ale ma potencjalną wartość, co na razie inwestorom wystarcza. Tyle że taki mechanizm prędzej czy później musi zostać brutalnie zweryfikowany.

Skandaliczny debiut

Nie zawsze wejście głośnej firmy z branży IT na giełdę oznacza spektakularny wzrost cen akcji. Chyba najbardziej dobitnym przykładem jest IPO Facebooka. Serwis Zuckerberga wyceniany w chwili debiutu na kwotę 104 mld dol. wszedł na giełdę 18 maja 2012 r. z ustaloną ceną 38 dol. na akcję. Apetyty inwestorów były rozbudzane przez media, które tuż przed giełdową premierą społecznościowego giganta publikowały artykuły wychwalające jego potencjał. Cóż, wychwalać można wszystko, dobrze byłoby jednak, gdyby peany były oparte na ekonomicznych podstawach.

Tymczasem w przypadku Facebooka po nieznacznym i bardzo krótko trwającym wzroście (do 38,23 dol. na akcję) nastąpił duży spadek. W przeciągu kilku tygodni cena jednej akcji spadła do 18 dol. Wielcy gracze potrafili poradzić sobie z taką stratą, niektórzy – w tym sam Facebook, jak również gwarant emisji jego akcji, czyli Morgan Stanley – nawet na tym zarobili (czy to nie skandal?). Jednak tysiące drobnych akcjonariuszy, omamionych roztaczanymi przez media wizjami zysku, bezpowrotnie utraciły znaczną część zainwestowanych pieniędzy.

Uber jak Webvan?

Jedną z najbardziej „napompowanych”, największych baniek inwestycyjnych z pamiętnego 2001 r. była firma Webvan. W istocie chodziło o spożywczy sklep internetowy z rozbudowaną siecią dystrybucji i flotą transportową dostarczającą towar do klienta. Latem 1999 r. Webvan ogłosił, że dokona inwestycji rzędu miliarda dolarów w magazyny i sieć transportową, aby rozszerzyć swoją działalność. W listopadzie spółka weszła na giełdę, uzyskując za jedną akcję 30 dol., co dokapitalizowało Webvana: do wartości rzędu kilku miliardów dolarów. Niedługo potem zaczął się bolesny zjazd. Koszty inwestycyjne okazały się znacznie wyższe od wcześniejszych szacunków i przewyższyły wartość przychodów. W lipcu 2001 r. wartość akcji Webvana spadła do zaledwie 6 centów za sztukę. Na bruk trafiło 2 tys. pracowników, a firma zbankrutowała.

Oczywiście Uber, choć też powiązany z transportem, to twór działający na zupełnie innych zasadach. Przede wszystkim Webvan operował na rynku handlowym i był zmuszony do dużych inwestycji w infrastrukturę transportową. W przypadku Ubera mamy do czynienia jedynie z pośrednictwem na rynku usługowym. Spółka ta nie posiada własnej infrastruktury, a jedynie „kojarzy” kierowców z pasażerami. Abstrahując od wątpliwości prawnych dotyczących takiej działalności (na wielu rynkach usługa jest już zakazana albo toczą się dyskusje co do jej legalności), firma nie dysponuje żadnym konkretnym produktem – chyba że za taki uznać rozpowszechnianą bezpłatnie aplikację Uber.

Jednorożce nie istnieją

Uber, Dropbox, Snapchat, Cloudera, Jawbone – co łączy te wszystkie firmy? To tzw. jednorożce (unicorns), start-upy o wartości przekraczającej miliard dolarów. Obecnie jest ich zadziwiająco dużo, jak na mityczny gatunek. Według publicznie dostępnego raportu opracowanego przez cbinsight.com (dane z marca 2014 r.) pierwsza dziesiątka „jednorożców” została oszacowana na kwotę 184 mld dol. (sic!). To więcej niż PKB takich państw jak Nowa Zelandia, Białoruś czy Ekwador. Co ważne, żadna z tych firm – pomimo gigantycznej wartości – nie działa jeszcze na rynku publicznym (nie ma ich na giełdach). Może to dobrze, bo uzyskiwane przez nie wyniki przyprawiałyby inwestorów o palpitacje serca.

Kilka faktów na przykładzie popularnego Dropboksa, który w 2015 r. zwiększył swoją wartość z 1 do 10 mld dol. W tym samym czasie nie wygenerował żadnego zauważalnie wyższego przychodu. Mało tego, firma ostatnio pozbyła się produktów, w które uprzednio zainwestowała (np. Mailboxa czy Carousel). Obecny już na giełdzie konkurent Dropboksa – Box – wyceniany był w połowie 2015 r. na ok. 1,5 mld dol., co i tak niemal sześciokrotnie przekracza przychody tej firmy z 2015 r. (ok. 290 mln dol.). Dropbox co prawda osiąga większy zysk niż Box, ale jeśli weźmiemy, że w 2014 r. przychód firmy sięgnął 400 mln dol., to okaże się, że była to kwota… 25-krotnie niższa od szacowanej wartości firmy. Wejście Dropboksa na giełdę mogłoby okazać się więc wyjątkowo bolesne dla nowych właścicieli. A jednocześnie potwierdzić trafność nazwy „jednorożce”, które wszak nie istnieją.

Krach to kwestia czasu

Wahania w gospodarce i ekonomii są nieuniknione. Nie da się inwestować w pobożne życzenia i bez końca czerpać zysk z naiwności. Aby ktoś zarobił, ktoś musi stracić, a zarobek najczęściej musi wynikać z faktycznego zainteresowania (popytu) i konsumpcji. Bez tego mamy jedynie puste kalorie gospodarki, nic niewarte, „nadmuchane” spółki o niebotycznej wartości na rynku finansowym, a de facto bezwartościowe lub o wartości niewspółmiernie niższej od rynkowych przeszacowań. W końcu ktoś zauważy, że król jest nagi. Pytanie tylko, czy wahnięcie w dół będzie można zamortyzować i zminimalizować jego skutki, czy też niebawem czeka nas krach, przy którym bańka dot-comowa z początku wieku była zaledwie drgnięciem…

Artykuł Bańka start-upowa, czyli puste kalorie gospodarki pochodzi z serwisu CRN.