– Przykładowo, niemal co piąty dolar budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych przeznaczany jest na ochronę zdrowia, co w innych sektorach gospodarki ma miejsce w przypadku zapaści i recesji. Z kolei w Polsce, w czasach pandemii COVID-19 wydatki na ochronę zdrowia zostały znacząco zwiększone. Dzieje się tak dlatego, że wydolna i sprawnie funkcjonująca służba zdrowia staje się elementem bezpieczeństwa narodowego – tłumaczy Krzysztof Mędrala, prezes MedAppu, krakowskiej firmy integratorskiej, oferującej rozwiązania wspomagające diagnostykę obrazową i usługi telemedyczne.

Zarządzający MedAppem są przekonani, że w najbliższej dekadzie informatyzacja branży medycznej zdecydowanie przyspieszy. Ich nadzieje nie są bezpodstawne, bowiem trudno sobie wyobrazić rozwój współczesnej medycyny bez poważnego wsparcia ze strony nowych technologii. Pandemia koronawirusa pokazała, że choć IT nie stanowi panaceum na wszystkie bolączki świata, niewątpliwie bywa pomocne.

O ile część dostawców rozwiązań informatycznych dla sektora zdrowia patrzy w przyszłość z optymizmem, o tyle pozostali są nieco bardziej powściągliwi w ocenach. Wojciech Muras, CEO Netology, uważa, że wspomniana powyżej włoska historia powinna być… sygnałem ostrzegawczym dla firm realizujących kontrakty dla służby zdrowia.

– Sytuacja na Półwyspie Apenińskim pokazuje złożoność rynku medycznego. Brak źródeł finansowania przyczynia się do fiaska nawet najlepszych pomysłów. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie strony uczestniczące we wdrożeniach IT dla medycyny,  podjęły rzeczowe i uczciwe rozmowy na temat inwestycji w sektorze zdrowia – tłumaczy Wojciech Muras.

Telemedycyna na liście priorytetów

Podczas mającego niedawno miejsce Cisco Live 2020, Chuck Robbins, dyrektor generalny koncernu oznajmił, że w kolejnych miesiącach i latach opieka zdrowotna zmieni się na zawsze. Miał przy tym na myśli zarówno podstawowe zagadnienia, takie jak wirtualne wizyty w gabinetach lekarskich, jak i zupełnie nowe możliwości w zakresie diagnostyki czy konsultacji zespołów eksperckich. Przykładowo, w ostatnich miesiącach na pierwszy plan wysuwa się w tym kontekście opieka medyczna w modelu online. To oczywiste, skoro w wyniku obostrzeń znaczna część pacjentów musiała  komunikować się z lekarzami zdalnie. Wiele wskazuje na to, że chorzy nie zrezygnują z tej formy kontaktu nawet po wygaśnięciu epidemii.

– Nie tylko pacjenci, ale również lekarze docenili możliwość pracy zdalnej. Specjalista  może w ten sposób  obsługiwać pacjentów z kilku szpitali, nie wychodząc z domu. To się opłaca z ekonomicznego punktu widzenia, a poza tym pozwala przynajmniej częściowo rozwiązać problemy dotyczące niedoboru lekarzy, zwłaszcza tych o wąskich specjalizacjach – mówi Jan Siwek, dyrektor działu medycznego w Alstorze.

Z tegorocznego raportu PwC wynika, że sami pacjenci najchętniej chcieliby wykorzystywać narzędzia telemedyczne do kontaktu z internistą (50,7 proc.) i farmaceutą (39,8 proc.). Warto zauważyć, że wyniki uzyskane przez analityków pokazują, że również rynek apteczny stanowi pole dla rozwoju nowych metod świadczenia usług, szczególnie w kontekście planowanego wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej. Osobną kwestią pozostaje wykorzystanie przez lekarzy systemów wideokonferencyjnych do wymiany wiedzy ze swoimi kolegami po fachu. Mogą to być konsylia z udziałem specjalistów z różnych miejsc globu. Zresztą to samo dotyczy prac badawczych.

– Ostatnie miesiące pokazały, że dysponowanie profesjonalnymi i sprawdzonymi rozwiązaniami wideokonferencyjnymi ułatwia funkcjonowanie podmiotom medycznym. Już wkrótce można spodziewać się zwiększonego zainteresowania ze strony służby medycznej produktami, które zapewniają wysoką jakość obrazu i dźwięku oraz bezpieczeństwo transmisji – prognozuje  Adrian Motylewski, koordynator ds. marketingu w Veracompie.

Zdaniem integratora 

Diana Dąbrowska-Mandrela, Key Account Manager, Netology  

Podstawowym czynnikiem napędzającym informatyzację służby zdrowia są wymagania stawiane przez NFZ. W poprzednich latach większość placówek medycznych wdrożyła systemy medyczne ERP, a wraz z nimi pierwsze e-usługi. Obecnie mniejsze placówki, które mają dostęp do środków unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych, będą inwestowały w narzędzia wspomagające bieżącą działalność, czyli systemy klasy ERP wraz z EDM, serwerownie, sieci komputerowe, rozwiązania do backupu, systemy obiegu dokumentów czy produkty bezpieczeństwa. Z kolei większe ośrodki, takie jak uniwersytety czy instytuty, dysponujące zapleczem naukowo-badawczym, będą wnioskować o granty z Narodowego  Centrum Badań i Rozwoju. Dzięki tym dotacjom mogą realizować projekty wspomagające bezpośrednio procesy leczenia, wykorzystując do tego celu między innymi wielkie zbiory danych czy sztuczną inteligencję. Dodatkowym bodźcem do inwestycji jest wymóg prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, co wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na pojemność dyskową. W przyszłości należy spodziewać się zmian – model chmury prywatnej zastąpi chmura hybrydowa lub publiczna. Również aktualna sytuacja związana z COVID-19 znacząco wpłynęła na zwiększenie inwestycji w technologie, wspierające telemedycynę i rozwój usług elektronicznych.

  

Lekarze ze wsparciem sztucznej inteligencji

Według Grand View Research wartość globalnego rynku chatbotów osiągnie w 2025 r. poziom 1,23 mld dol.,  a przewidywane roczne tempo wzrostu w latach 2020 – 2025 wyniesie 24,3 proc.  Analitycy nie oszacowali udziału w tym segmencie wirtualnych asystentów wspomagających pracę lekarzy, ale nie ulega wątpliwości, że rola tych specyficznych pomocników  powinna sukcesywnie rosnąć. Oczywiście algorytmy nie zastąpią medyków, ale ułatwią podejmowanie decyzji i pozwolą uniknąć błędów wynikających chociażby ze zwykłego przemęczenia.

W nieodległej przyszłości chatboty mogą stać się  pierwszym punktem kontaktu dla pacjenta w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli zaś nie sprostają jakiemuś zadaniu, przekażą sprawę lekarzowi. Istnieje bardzo wiele przypadków, w których chatbot może wspomóc pacjenta, jak chociażby przy zarządzaniu lekami, w udzielaniu pierwszej pomocy w nagłych wypadkach czy dawania zaleceń w przypadku podstawowych problemów medycznych. Pierwsze skrzypce w tym segmencie produktowym grają startupy, m.in. Your.MD, Sensely, Buoy Health czy wrocławska Infermedica.W ostatniej z wymienionych firm nad projektem chatbota  pracuje zespół inżynierów i lekarzy, a polski startup otrzymał do tej pory wsparcie w wysokości 14 mln zł.  Powstałe dzięki temu rozwiązanie (wykorzystujące sztuczną inteligencję) po otrzymaniu od pacjenta opisu niepokojących objawów, zadaje pytania diagnostyczne i ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia różnych chorób.

Zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie nie ogranicza się jedynie do tworzenia  chatbotów wyręczających personel medyczny w realizacji rutynowych zadań. 

– Narzędzia wykorzystujące AI wspierają lekarzy w takich procesach jak segmentacja tkanek czy  rozpoznawanie podejrzanych zjawisk zachodzących w ciele człowieka na podstawie dziesiątków tysięcy zweryfikowanych przykładów. Ta część medycyny bardzo szybko się rozwija. Wiedza porównawcza zawarta w algorytmach decyzyjnych, potwierdzona medycznie, może być szybko wykorzystana jako podpowiedź ułatwiająca wybór najlepszej opcji – mówi Jan Siwek.

Na przykład Petuum, amerykański start-up, jest autorem rozwiązania, które wykorzystuje najnowocześniejsze technologie wizji komputerowej i NLP, czyli programowania neurolingwistycznego, do generowania pisemnych raportów z obrazów rentgenowskich. System rejestruje możliwe nieprawidłowości, a także podsumowuje wyniki oraz wnioski.  – Nasz produkt zapewnia lekarzom wsparcie przy tworzeniu zestawień, oszczędzając ich cenny czas, który mogą poświęcić na przyjmowanie większej liczby pacjentów – wyjaśnia Eric Xing, CEO Petuum.

Placówki zdrowia na celowniku hakerów

Szpitale, firmy farmaceutyczne czy przychodnie lekarskie należą do ulubionych celów ataków hakerów. Według raportu ForgeRock 2020 Consumer Identity Report w ubiegłym roku aż 45 proc. incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych dotyczyło branży opieki zdrowotnej. W ich wyniku instytucje medyczne poniosły straty w wysokości niemal 18 mld dol. Niestety, bieżący rok nie przyniósł poprawy sytuacji. Wręcz przeciwnie, w pierwszym kwartale 2020 r. sektor opieki zdrowotnej stanowił już 51 proc. wszystkich naruszeń. Jak widać cyberprzestępcy w czasie zarazy nie zastosowali taryfy ulgowej wobec medyków. Znamienny jest przykład brytyjskiego National Health Service, który  odpiera około 12 tys. ataków phishingowych dziennie. Hakerzy w czasie koronawirusa wykorzystują przemęczenie personelu medycznego, a także wzrost popularności opieki medycznej on-line.

Z drugiej strony eksperci zajmujący się cyberbezpieczeństwem próbują nieco tonować minorowe nastroje. Pewnego rodzaju pocieszenie stanowi bowiem fakt, że wśród wyciekających informacji niewiele zawiera wrażliwe dane dotyczące chorób nowotworowych, obecności wirusa HIV, aborcji, zdrowia psychicznego itp. Z badań przeprowadzonych przez Johns Hopkins Carey Business School wynika, że spośród prawie 1,5 tys. naruszeń danych w amerykańskich placówkach służby zdrowia w latach 2009 – 2019, które dotknęły 169 mln pacjentów, tylko dwadzieścia dwa przypadki odnosiły się do poufnych informacji medycznych i dotyczyły 2 mln osób.

Niestety, branży medycznej nie omijają też ataki ransomware. W lipcu br. bardzo głośno było chociażby o poważnym incydencie na Wydziale Medycznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco. Hakerzy włamali się na serwery zawierające istotne dane, w tym także rezultaty prac nad COVID-19. Żeby móc kontynuować prace nad ważnymi projektami władze uczelnie zdecydowały się zapłacić okup w wysokości 1,14 mln dol. I chociaż służba zdrowia próbuje walczyć z cyberprzestępcami, to jak na razie znajduje się w głębokiej  defensywie.

– Opieka zdrowotna  w zakresie tworzenia systemów cyberbezpieczeństwa pozostaje znacznie w tyle za innymi branżami, choćby takimi jak sektor bankowy. W tej kwestii kluczowe wydaje się nie tylko zapewnienie odpowiednich środków finansowych, ale budowanie świadomości wyzwań i obowiązków wśród osób odpowiedzialnych za zarządzanie placówkami medycznymi – podkreśla Adrian Motylewski.

Warto uczulać ich na takie wydarzenia,  jak zablokowanie rejestracji szpitalnej, co grozi całkowitym paraliżem obsługi pacjentów, a takie przypadki w Polsce miały już miejsce. Dlatego działy IT w szpitalach muszą wprowadzać różne polityki zabezpieczeń dostępu i odtwarzania szpitalnych baz danych. Zwłaszcza że coraz popularniejsza praca zdalna lekarzy wymaga bezpieczeństwa przesyłania danych w obie strony. Dlatego nowe obszary działania służby zdrowia, a także szybko postępująca popularyzacja porad lekarskich online, otwierają szereg możliwości przed integratorami, którzy zaopatrują szpitale czy przychodnie rejonowe. Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect w Fujitsu, proponuje proaktywne podejście i analizowanie zdarzeń za pośrednictwem pojedynczej platformy SIEM stale monitorującej zdarzenia zachodzące w całym środowisku oraz ich korelację.

Do przerwy 0:1

Pandemia koronawirusa obnażyła słabsze strony firm technologicznych. Choć narzędzia informatyczne ułatwiły płynne przejście na tryb opieki medycznej online, to w zmaganiach z COVID-19 często zawodzą, co przyznają sami przedstawiciele branży IT. Zdaniem Maureen Baker, dyrektora medycznego Your.MD, musi  upłynąć przynajmniej od 6 do 12 miesięcy, zanim pojawi się literatura naukowa, która pomoże w przeprojektowaniu zaawansowanych kontrolerów objawów. Natomiast Hugh Harvey, założyciel biotechnologicznego startupu Hardian, oznajmił, że ma związane ręce z braku wystarczającej ilości odpowiednich danych dotyczących COVID-19. 

– Koronawirus zaskoczył cały świat. Nawet duże międzynarodowe koncerny odczuły jego obecność. Zatem obarczać IT za nieprzygotowanie algorytmów to nadużycie. Tym bardziej, że najprawdopodobniej znowu zawinił  człowiek – przyznaje Jan Siwek.

Nie wszyscy dostawcy rozwiązań IT posypują głowy popiołem. Fujitsu chwali się superkomputerem Fugaku, który jest wykorzystywany przez służby medyczne do monitorowania rozprzestrzeniającej się pandemii i prowadzenia badań nad COVID-19, uwzględniających takie elementy jak terapia i diagnostyka. Apple oraz Googlezakopały po latach topór wojenny i opracowały wspólne rozwiązanie służące do wykrywania, czy użytkownicy smartfonów mieli kontakt z osobą zarażoną. Krzysztof Mędrala podkreśla, że dzięki nowoczesnym narzędziom sekwencjonowania genów szybko udało się poznać dokładny skład genomu patogenu SARS-Cov-2. To z kolei umożliwiło opracowanie terapeutycznych przeciwciał do badań w ciągu kilku tygodni.

Pewnego rodzaju usprawiedliwieniem dla dostawców technologii informatycznych jest to, że  znaleźli się na pierwszej linii frontu i musieli poświęcić swoje siły oraz zasoby na bieżące działania. Taka sytuacja utrudniła opracowanie innowacyjnych rozwiązań, ponieważ bardziej myślano o tym, żeby przetrwać. Ale nic straconego, gdyż walka z COVID-19 nie jest zakończona, i choć spece od IT w pierwszej fazie dali się ograć, to w każdej chwili mogą przejąć inicjatywę.

Zdaniem specjalisty

Łukasz Formas, kierownik zespołu inżynierów, Sophos  

Każda branża mierzy się ze wzrostem liczby cyberzagrożeń i ataków – służba zdrowia, niestety, nie jest wyjątkiem. Oczywiście są placówki dysponujące wysokim poziomem zabezpieczeń, ale też takie, które mają wciąż poważne braki w ochronie. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględni także przyszłe plany rozwoju. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich placówek i jednostek służby zdrowia z pewnością jest ogromna wartość danych medycznych, którymi dysponują. Powinny one podlegać szczególnej ochronie, dlatego poza samymi rozwiązaniami technologicznymi istotne jest podnoszenie świadomości użytkowników systemów i wprowadzanie dobrych praktyk cyberhigieny wśród pracowników.

  

Przemysław Kania, dyrektor generalny, Cisco  

W ostatnim czasie obserwowaliśmy ogromne zmiany w podejściu do opieki zdrowotnej przy udziale technologii. Oczywiście ich impulsem była pandemia COVID-19. Ten okres pokazał, że technologia odgrywa kluczową rolę, nie tylko w szybkim reagowaniu na pandemię, chociażby oferując rozwiązania ułatwiające kontakty pacjentów z pracownikami służby zdrowia, ale także umożliwiając efektywne i zdalne administrowanie placówkami, pilnowanie inwentaryzacji sprzętu, czy, z perspektywy szerszej niż Polska – tworzenie polowych szpitali i przychodni wyposażonych w odpowiednie narzędzia cyfrowe. A skoro mowa o mariażu technologii i medycyny, nie możemy zapominać o rosnącej roli wykorzystania zaawansowanej analityki i chmury obliczeniowej, które dają fundament technologiom uczenia maszynowego. Już teraz pojawiają się pierwsze sygnały dotyczące obrazowania zmian nowotworowych przez komputery i postępów, jakie dokonują się na tym polu. Technologie w służbie medycyny to także wykorzystanie możliwości, które niesie wirtualna i rozszerzona rzeczywistość. Mamy już niesamowite przykłady, w tym dotyczące kardiologii inwazyjnej i wykorzystania okularów do VR w edukacji lekarzy oraz próbnych zabiegach w przestrzeni wirtualnej.

  

Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect, Fujitsu  

Obserwując branżę medyczną, zauważamy dwa główne wyzwania – starzejące się społeczeństwo i szybko rosnące koszty opieki medycznej. Dlatego też branża IT powinna budować predykcyjne i zapobiegawcze rozwiązania dla sektora medycznego bazujące na analizie danych, automatyzacji procesów i komunikacji. Narzędzia wykorzystujące Internet rzeczy zapewnią spersonalizowaną opiekę medyczną, robotyka zaś wspomoże leczenie. Przykładem zaawansowanej robotyki jest robot chirurgiczny da Vinci, który w polskich placówkach medycznych przeprowadził setki precyzyjnych zabiegów. Z pewnością skala zastosowań tego typu urządzeń będzie rosła.  Ogromny udział w wielu płaszczyznach medycyny będą odgrywały systemy oparte na sztucznej inteligencji, które doskonale sprawdzą się w zakresie monitorowania stanu zdrowia, analizy i zaawansowanej diagnostyki.

  

Artykuł Medycyna skazana na IT pochodzi z serwisu CRN.

Przykładowo szpitale, przychodnie, laboratoria diagnostyczne i gabinety lekarskie przetwarzają duże ilości poufnych informacji, którym trzeba zapewnić pełną ochronę. Z drugiej strony, nie można wprowadzać nieprzemyślanych, zbyt daleko idących zabezpieczeń, aby nie sparaliżować pracy personelu medycznego. Ochrona musi być, ale nie może utrudniać lub blokować dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta. Zwłaszcza w sytuacjach krytycznych, gdy liczy się niemal każda sekunda.

Zacznijmy od RODO

Wprowadzenie RODO uczuliło placówki medyczne na kwestie ochrony danych osobowych.

– Szczególnie dyrekcje szpitali zwracają specjalną uwagę na zabezpieczenia na wszystkich szczeblach dostępu do danych. To dobry punkt wyjścia do rozmów o wdrożeniach nowych czy modernizacji lub rozbudowie już istniejących rozwiązań IT – mówi Jan Siwek, dyrektor Działu Medycznego w Alstorze.

Duże znaczenie dla przestrzegania unijnych regulacji mają wszelkiego rodzaju kontakty z pacjentami. Przykładowo rejestrację trzeba zreorganizować tak, by czekający w kolejce nie widzieli danych innego pacjenta na monitorze. W chwili przyjęcia i podczas pobytu w szpitalu trzeba uzyskać od chorego liczne zgody związane z przetwarzaniem i udostępnianiem jego danych.

Obecnie zazwyczaj dokumenty zawierające zgody i informacje szpitalne mają formę papierową i trafiają do segregatorów. Gdy przez pomyłkę któryś znajdzie się nie tam gdzie trzeba, pojawia się problem z jego odszukaniem. A dotyczą tak ważnych kwestii jak wykonanie zabiegu, wypis na życzenie, wybór rodzaju znieczulenia, zgoda na pobranie/udostępnienie dokumentacji medycznej z/do innej placówki. Szpitale mogą być więc zainteresowane zastosowaniem narzędzi do uzyskiwania dokumentów zgody w formie elektronicznej. Ułatwiają bowiem obsługę pacjenta i usprawniają zarządzanie zasobami archiwum, a prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej przynosi oszczędności. Obecnie z wymagających zgody dokumentów korzysta w tej formie niecałe 20 proc. szpitali.

Nie trzeba wdrażać rozwiązań wymagających kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Na rynku są też narzędzia do składania podpisu biometrycznego. Podpis odręczny składa się za pomocą specjalnego piórka piszącego po ekranie dotykowym lub piórka z kamerą. System rejestruje elementy behawioralne – siłę nacisku, kąt nachylenia i szybkość prowadzenia linii. Plik z takim podpisem jest szyfrowany i przesyłany do elektronicznego archiwum.

Problematyczne może okazać się w niektórych przypadkach zintegrowanie tego typu rozwiązań z systemem szpitalnym (HIS). Tutaj otwiera się szansa dodatkowego zarobku dla integratorów i resellerów. Tym bardziej, że archiwum elektroniczne może też wymagać dodatkowych zasobów pamięci masowych.

Pacjent pod ochroną

Wprowadzając ochronę danych, trzeba jednak pamiętać, że w procesie leczenia najważniejsza jest możliwość pewnej, jednoznacznej identyfikacji pacjenta. Nie może być żadnych wątpliwości, czy wskazana terapia lub przepisane lekarstwo jest przeznaczone dla tej, a nie innej osoby. Również lekarz na obchodzie albo w gabinecie musi mieć stuprocentową pewność, że dostarczona mu dokumentacja dotyczy właśnie diagnozowanego pacjenta. Pewność rozpoznania ma zasadnicze znaczenie zarówno dla bezpieczeństwa chorego, jak i placówki medycznej, która go obsługuje.

To wymaga zastosowania rozwiązań informatycznych o odpowiednich parametrach technicznych i funkcjonalnych. Lekarz na obchodzie potrzebuje np. wydajnego tabletu jako stacji lekarskiej, za pomocą której połączy się z systemem szpitalnym, by poznać dane lub wyniki badań pacjenta. Konieczna jest także zaufana sieć Wi-Fi o dużej przepustowości, by nie trzeba było zbyt długo czekać na pobieranie niezbędnych informacji ze szpitalnej bazy danych. Połączenie musi być bezpieczne, a transmisja danych gwarantować ich kompletność i spójność.

Zwiększanie przepustowości sieci i podwyższanie jej parametrów bezpieczeństwa w placówkach opieki zdrowotnej to kolejny obszar, który przyniesie zyski integratorowi i resellerowi. Czasami może to wymagać wymiany lub modernizacji switchy albo konfigurowalnych routerów Wi-Fi. W innych przypadkach mogą być potrzebne bardziej zaawansowane działania. Zawsze należy zacząć od poznania sytuacji w konkretnym miejscu. Stopień informatyzacji poszczególnych placówek ochrony zdrowia jest bowiem bardzo zróżnicowany.

Dla bezpieczeństwa działań medycznych ważne jest również wprowadzenie skutecznych metod uwiarygodniania decyzji lekarza o zleconych badaniach lub zaaplikowanych lekach oraz pobraniu leków z apteki czy magazynku. W tym celu można użyć podpisu elektronicznego lub metody biometrycznej. Uwierzytelnianie przy logowaniu się do systemu nie zawsze jest wystarczające, gdyż tablet może przejąć inna osoba, która dokona zmian w systemie bez wiedzy i zgody uprawnionego użytkownika. Na razie najpowszechniejszą metodą zabezpieczenia jest używanie loginu i hasła.

Możliwość łatwej i niepodważalnej identyfikacji pacjenta oraz zapoznania się z dotyczącymi go zaleceniami lekarskimi musi mieć również personel pielęgniarski i pracownicy laboratoriów diagnostycznych. Chodzi o to, by nie dochodziło do pomyłek w dawkowaniu lekarstw bądź wykonywaniu zleconych badań i zabiegów. Zastosowane rozwiązania muszą zapewniać jednocześnie ochronę prywatności i poszanowanie intymności chorego. Do coraz częściej wykorzystywanych w tym zakresie technik należą systemy kodów kreskowych. Resellerzy i integratorzy mogą zarobić nie tylko na dostawie czytników, lecz także na integracji rozwiązań do ich obsługi z systemem szpitalnym.

Małymi krokami

Wymagania w zakresie cyberbezpieczeństwa będą rosły równolegle z wprowadzaniem przez placówki ochrony zdrowia elektronicznej dokumentacji medycznej i digitalizacji wyników badań, co odbywa się etapami. Obowiązek wystawiania e-zwolnień lekarskich istnieje od 1 grudnia 2018 r. Od 1 stycznia bieżącego roku wyłącznie w formie elektronicznej muszą być wystawiane trzy kolejne dokumenty: karta informacyjna leczenia szpitalnego, karta odmowy przyjęcia do szpitala oraz informacja specjalisty dla lekarza kierującego. Obowiązek wystawiania recept w formie elektronicznej ma obowiązywać od 1 stycznia 2020 r., natomiast e-skierowania na badania będą wymagane od początku 2021. Pod koniec ubiegłego roku rozpoczął się pilotaż e-skierowania. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia poinformowało, że będzie przeprowadzony w około 200 placówkach.

Prowadzenie dokumentacji medycznej w formie elektronicznej może wciąż stanowić duże wyzwanie dla licznych placówek opieki zdrowotnej. Wiele z nich nie ma bowiem jeszcze wystarczających rozwiązań, oprogramowania bądź zasobów IT. Zgodnie z przepisami tworzenie e-dokumentacji medycznej musi się odbywać z wykorzystaniem standardu HL7 CDA. Trzeba to robić za pomocą właściwego oprogramowania i połączeń do wymiany danych.

Z przeprowadzonego w ubiegłym roku przez CSIOZ trzeciego „Badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą” wynika, że w wielu miejscach brakuje wciąż komputerów, na których można by tworzyć dokumentację medyczną bez oczekiwania aż inny pracownik skończy pracę. Nie we wszystkich placówkach medycznych zapewniony jest również dostęp do komputera w pomieszczeniach, w których używana jest dokumentacja pacjentów.

– Niepełna wiedza zarządzających często jest powodem powstawania aż nazbyt oczywistych luk bezpieczeństwa, co może skutkować obniżeniem poziomu zaufania pacjentów – ocenia Kamil Więcek, właściciel dbfr.pl.

Przygotowanie do prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej deklarowało ok. 56 proc. ankietowanych przez CSIOZ podmiotów medycznych, w tym ponad 66 proc. szpitali i prawie 59 proc. placówek podstawowej opieki zdrowotnej. 47 proc. podmiotów, które nie były jeszcze gotowe, miało w planach albo rozważało inwestycję umożliwiającą prowadzenie EDM.

Wprowadzanie kolejnych składowych systemu elektronicznej dokumentacji medycznej to dobra okazja do rozmawiania ze szpitalami o unowocześnianiu i rozbudowie systemów informatycznych oraz infrastruktury IT. Również pod kątem szeroko pojętego bezpieczeństwa. Związane z tym wdrożenia nie tylko zwiększą ochronę zasobów i informacji, ale także zoptymalizują pracę personelu medycznego. Otwiera się zatem duże pole do popisu dla integratorów i resellerów.

Mogą na przykład zaproponować rozwiązanie odciążające lekarzy specjalistów od uciążliwego i czasochłonnego prowadzenia dokumentacji, chociażby wypełniania kart pooperacyjnych. System z wcześniej przygotowanymi opisami procedur, materiałów oraz zabiegów ułatwiłby i przyspieszyłby ich pracę. W wypełnieniu dokumentów mogłaby pomóc dobrze zorientowana w procedurach operacyjnych sekretarka medyczna lub inna oddelegowana do tego osoba. Gotowy raport dawałaby lekarzowi do sprawdzenia i podpisania. Ewentualnie miałby on tylko uzupełnić niewielką część opisową dotyczącą np. zastosowanych technik zabiegowych. Czas, który by w ten sposób zyskał, mógłby przeznaczyć na dodatkowe zabiegi czy operacje.

Opisane rozwiązanie wymagałoby zapewne rozbudowy systemów HIS. Nie wszystkie jednak są wyposażone w moduły umożliwiające wprowadzanie dodatkowych funkcji. Może zajść konieczność wdrożenia nowych rozwiązań, które zapewniają tworzenie e-dokumentacji z wykorzystaniem standardu HL7 CDA. To kolejna okazja dla integratorów do zwiększenia zakresu działań w placówce ochrony zdrowia.

Zdalnie znaczy skutecznie

Bezpieczeństwo funkcjonowania placówki medycznej i skuteczność pomocy choremu może wzrosnąć również dzięki wykorzystaniu rozwiązań z zakresu telemedycyny. Dają one firmom z branży IT szansę wejścia na nowy, dopiero w zasadzie się tworzący, ale perspektywiczny rynek.

W wielu szpitalach brakuje bowiem specjalistów, którzy mogliby zinterpretować wyniki badań lub udzielić konsultacji dotyczącej stanu pacjenta. Brakuje np. radiologów oraz specjalistów od analizy wyników badań udarowych. Wiele placówek może przyjąć pacjenta z udarem mózgu, ale wyniki jego badań musi wysyłać do odczytania do innego ośrodka. W tym przypadku czas reakcji lekarza ma kluczowe znaczenie. Usługa telemedyczna rozwiązuje problem.

– Zdalne wsparcie specjalisty zwiększa szansę szybkiego, bezpiecznego zdiagnozowania oraz określenia sposobu leczenia pacjenta – podkreśla Jan Siwek z Alstoru.

Zwraca przy tym uwagę, że coraz częściej najbardziej poszukiwani specjaliści nie pracują w szpitalach ani w przychodniach. Wybierają pracę z domu. Dzięki temu są w stanie obsłużyć większą liczbę placówek i skonsultować większą liczbę przypadków. Mogą podpisać kontrakty z kilkoma ośrodkami jednocześnie.

Do sprawnego wykonywania takiej usługi potrzebują jednak odpowiednich rozwiązań. Zaopatrzenie ich w sprzęt, oprogramowanie i łącza to już zadanie dla firm teleinformatycznych. Zdaniem Jana Siwka liczba klientów potrzebujących takiej obsługi będzie rosła, gdyż placówki ochrony zdrowia coraz częściej i coraz chętniej będą nawiązywały ze specjalistami współpracę na odległość. Tylko w ten sposób bowiem poradzą sobie z deficytem najbardziej poszukiwanych specjalistów. Czynnikiem sprzyjającym takiemu rozwojowi sytuacji będzie z pewnością postępująca digitalizacja badań medycznych.

Świadczący usługi telemedyczne specjalista potrzebuje nie tylko odpowiedniego oprogramowania oraz mocnej, zgodnej z przepisami medycznymi stacji roboczej. Potrzebuje też szybkiego i bezpiecznego łącza. Przekaz musi być szyfrowany, a wysyłane dane pseudonimizowane, by zapewnić zgodność z RODO. Należy je też gdzieś gromadzić, więc potrzebne są i duże zasoby pamięci dyskowej. Chyba że obrazy są udostępniane w chmurze, wtedy na znaczeniu zyskuje bezpieczeństwo dostępu. Funkcjonującą szybko i bezpiecznie infrastrukturą musi dysponować także szpital korzystający z usług telekonsultanta.

Transmisja powinna gwarantować spójność i kompletność przesyłanych informacji. Analizujący wyniki badań specjalista musi mieć pewność, że otrzymał oryginalną i kompletną dokumentację, szpital zaś – że przesłany opis dotyczy konkretnego przypadku i nie został po drodze w żaden sposób zafałszowany. Rozwiązaniem spełniającym wymienione wymagania są systemy automatyzujące przesyłanie danych i monitorujące ich jakość oraz kompletność.

Artykuł IT dla bezpieczeństwa pacjenta pochodzi z serwisu CRN.

Monitory bez kompromisów

Jedną z największych zmian, które ostatnio zachodzą w szpitalach, jest coraz powszechniejsze stosowanie chirurgii minimalnie inwazyjnej. Wśród licznych innowacji są radiologia interwencyjna i chirurgia hybrydowa. Aby nadążyć za zmianami w tej dynamicznie rozwijającej się dziedzinie, EIZO kontynuuje prace nad technikami obrazowania i parametrami monitorów przeznaczonych dla placówek ochrony zdrowia.

Stosowane w specjalistycznych przychodniach i szpitalach urządzenia medyczne generują obrazy różnej rozdzielczości, zarówno monochromatyczne, jak i kolorowe. Dlatego EIZO oferuje wiele monitorów diagnostycznych, wyposażonych w ekrany pracujące w różnych rozdzielczościach i wyposażone w wiele opcji, dzięki czemu można zoptymalizować prezentowanie wyników badań pochodzących z różnych źródeł. W ostatnich latach coraz częściej trzeba równocześnie wyświetlać wiele rodzajów obrazów na jednym monitorze. Aby to umożliwić, EIZO opracowało rodzinę panoramicznych ekranów Multi RadiForce o rozdzielczości 6 i 8 megapikseli.

Najwięcej urządzeń generujących cyfrowy obraz znajduje się w nowoczesnych salach operacyjnych. Podczas zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej, chirurgii hybrydowej, chirurgii endoskopowej itp., w zależności od rozległości operacji, wymagane są różne rodzaje obrazu. Także w tym zakresie EIZO ma kompleksową ofertę – od monitorów do wyświetlania obrazów z endoskopów 3D przez ekrany poglądowe stanowiące wyposażenie gabinetów lekarskich po panele naścienne CuratOR z monitorami diagnostycznymi. Dzięki dużej liczbie oferowanych zestawów urządzeń producent zapewnia dostosowanie konfiguracji do indywidualnych potrzeb użytkowników.

Wśród produktów EIZO znaleźć można też szereg rozwiązań, które sprawdzą się na stanowiskach pracowników administracji, personelu technicznego (np. seria monitorów FlexScan z funkcjami zmniejszającymi zmęczenie podczas wielogodzinnej pracy) i monitoringu (seria monitorów DuraVision przystosowanych do pracy ciągłej w trybie 24/7).

Podpis może być elektroniczny

W wielu dziedzinach odchodzi się od papierowych archiwów. Przemawiają za tym bardzo konkretne przyczyny, takie jak koszty przechowywania dokumentacji, ryzyko jej zniszczenia oraz trudności z odnalezieniem potrzebnych dokumentów. Do niedawna problematyczne było zastosowanie rozwiązań cyfrowych tam, gdzie wymagany jest podpis klienta, petenta lub pacjenta. Alstor proponuje wykorzystanie w placówkach medycznych tabletów piórkowych firmy Wacom umożliwiających złożenie certyfikowanego podpisu. Są stosowane do edytowania dokumentacji administracyjnej i medycznej. Zapewniają m.in. akceptację dokumentów dotyczących szpitalnych procedur jednym podpisem na ekranie, kwitowanie odbioru wyników badań czy zgody pacjenta na wykonanie zabiegów, upraszczając obieg dokumentów administracyjnych w szpitalu lub innej placówce medycznej.

Wacom STU-530 to tablet zaprojektowany specjalnie do składania ręcznych podpisów i zapisu ich w postaci cyfrowej. Na wbudowanym kolorowym wyświetlaczu o wysokiej rozdzielczości i przekątnej 5 cali, obok miejsca do składania cyfrowego podpisu, można umieścić programowe przyciski. Ekran doskonale nadaje się również do wyświetlania istotnych informacji dla pacjentów. Szklana, hartowana powierzchnia chroni panel LCD i jest odporna na zadrapania. Piórko Wacom można połączyć z tabletem znajdującą się w zestawie linką, która zabezpiecza je przed zgubieniem. Aby zapobiec przypadkowemu odłączeniu kabla USB, zastosowano dodatkowy mechanizm ochronny.

Jeszcze większą funkcjonalnością charakteryzują się modele Wacom Mobile Studio Pro. Są to bardzo wydajne komputery przenośne z wbudowanym wyświetlaczem dotykowym, wyposażone w systemem Windows 10. Dzięki dostarczanemu przez producenta pakietowi SDK możliwa jest efektywna integracja urządzenia ze szpitalnym systemem obiegu dokumentów. Dołączone do tabletu piórko jest bardzo precyzyjne, zapewnia złożenie kwalifikowanego podpisu na cyfrowym dokumencie, podobnie jak na papierze. Takie rozwiązanie ogranicza koszty, zwiększa zadowolenie pacjentów, skraca liczne procedury. Jest także ekologiczne, gdyż eliminuje konieczność drukowania wielu dokumentów. Tablet Wacom Mobile Studio Pro można podłączyć do dowolnego monitora biurowego, a po podłączeniu wyświetlacza medycznego prezentuje wyniki badań pacjentów zapisane w standardzie DICOM. Kompaktowe rozmiary i zasilanie bateryjne zapewniają korzystanie z niego w każdym miejscu w szpitalu.

Za wyborem takiego rozwiązania przemawia też fakt, że zapewnia integralność informacji i gromadzenie zaawansowanych danych biometrycznych, gdyby była konieczna ich weryfikacja w przyszłości. Lekarze mogą tworzyć odręczne rysunki czy notatki bezpośrednio w karcie pacjenta. Dodatkowo, ponieważ dane są w całości cyfrowe, lekarze mają dostęp do wszystkich informacji w jednym miejscu, co ułatwia przeprowadzanie konsultacji, nawet zdalnie.

Dystrybucja wyników badań na płytach

Produktami, które od wielu lat znajdują się w ofercie Alstor i niezmiennie budzą duże zainteresowanie, są systemy publikacji płyt Rimage. Zbudowane są z wysokiej jakości podzespołów i wyposażone w specjalistyczne oprogramowanie. Służą do automatycznego odbioru, dystrybucji oraz archiwizacji danych pacjenta na płytach CD, DVD i Blu-Ray. Dzięki nim można udostępnić pacjentowi wyniki jego badań w sposób równie prosty, jak wydrukowanie ich na drukarce. Są powszechnie wykorzystywane w gabinetach lekarskich, a także integrowane w rozwiązaniach PACS. Dołączone oprogramowanie zapewnia zarówno nagrywanie pojedynczych płyt, jak i tworzenie listy zadań do wykonania. Zintegrowana drukarka termotransferowa gwarantuje trwałe i estetyczne kolorowe nadruki na nośnikach.

Artykuł Alstor – ekspert w dziedzinie rozwiązań medycznych pochodzi z serwisu CRN.

Zastrzeżenia kontrolerów wzbudziła jakość elektronicznej dokumentacji pacjentów. Przykładowo, jeśli dokumenty medyczne powstały najpierw na papierze, a później zyskały postać elektroniczną, to dane różniły się od siebie. Źle też funkcjonował dostęp do EDM. Jednostki uczestniczące w projekcie nie mogły korzystać ze wszystkich dokumentów w wersji cyfrowej. Udało się udostępnić tylko kilka rodzajów danych.

Z raportu NIK wynika, że przyczyny błędów leżą często po stronie jednostek ochrony zdrowia. Nie zawsze konsultują one założenia projektów z personelem medycznym. Integratorzy nie mają też fachowych partnerów w obsługiwanych placówkach. Tylko w jednej z nich utworzono zespół odpowiedzialny za wdrożenie systemu. Skutkiem są męki integratorów i porażki projektów, którymi nawiasem mówiąc, nierzadko interesuje się CBA (właśnie ze względu na sygnały o problemach) – takie wnioski płyną z tegorocznego raportu biura. Te obserwacje potwierdzają znaczenie kompetencji w zakresie konsultingu w obsłudze zamówień sektora medycznego.

Kontrolerzy NIK wskazali także na problem kosztów utrzymania projektów. W jednym ze szpitali usługi zapewnienia integracji oprogramowania z systemem raportowo-analitycznym po zakończeniu okresu gwarancji wyceniono na 700 tys. zł, czyli aż 25 proc. kwoty całego projektu.

NIK konkluduje, że w przyszłości kłopotem dla placówek ochrony zdrowia może być zapewnienie środków finansowych na utrzymanie projektu. Zachodzi więc obawa, że za kilka lat – po wyczerpaniu albo zmniejszeniu puli unijnych grantów, które obecnie nierzadko pokrywają większość kosztów projektów – dojdzie do spowolnienia inwestycji w sektorze medycznym.

Stwierdziwszy sporo niedociągnięć, NIK informuje, że nie wyklucza kontroli projektów dotyczących e-Zdrowia w innych województwach.

Rozwój wymuszany prawnie

Informatyzacja ochrony zdrowia postępuje, mimo że nie przebiega bez poważnych wstrząsów i opóźnień – dość przypomnieć odstąpienie od umów z wykonawcami na platformę P1 w 2015 r. czy przekładane kilka razy wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej. Coraz to nowe regulacje prawne wymagają od szpitali, przychodni, aptek, a nawet gabinetów lekarskich dalszych inwestycji w sprzęt i oprogramowanie. W najbliższych latach można więc spodziewać się nowych zamówień, a nawet przyspieszenia realizacji projektów wraz ze zbliżającym się końcem aktualnej perspektywy finansowej UE (2014–2020) i realizacją Strategii Rozwoju E-Zdrowia w Polsce (2018–2022).
Co będzie motorem rozwoju rynku w najbliższym czasie? Branża wskazuje przede wszystkim na zbliżające się terminy finalizacji kolejnych zadań, wynikających z regulacji prawnych i celów strategicznych. Jest to obowiązek całkowitego przejścia jednostek ochrony zdrowia na elektroniczną dokumentację medyczną (EDM). Nowy termin to 1 stycznia 2019 r. Trwa także cyfryzacja systemu zwolnień lekarskich (1 grudnia 2018 r. – tu oczywiście też jest poślizg). W tej kwestii jest jeszcze sporo do zrobienia, bo w sierpniu br. według ZUS ponad połowę (52 proc.) zwolnień wystawiano na papierze. Dalej na tej swoistej medycznej road mapie znajdują się e-recepty. W pierwszej kolejności inwestycje objęły apteki, które od 1 stycznia 2019 r. mają być gotowe do realizacji recept elektronicznych. Do 2020 r. do systemu mają włączać się stopniowo inne placówki medyczne. Na razie w br. w kilku miastach ruszyły pilotażowe projekty. W kolejce do implementacji czekają jeszcze e-skierowania (2021 r.).

Ponadto ze względu na rosnącą liczbę cyberzagrożeń, wymagania RODO oraz postępującą cyfryzację usług medycznych – co oznacza przetwarzanie i gromadzenie mnóstwa danych wrażliwych – podmioty z sektora medycznego będą musiały wdrażać rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo informacji. Jednocześnie rosnąca liczba danych oraz potrzeba zapewnienia dostępu do nich spowodują konieczność rozbudowy i modernizacji infrastruktury sieciowej i storage’owej. Poza tym doświadczenia z rozwiniętych rynków wskazują, że coraz ważniejszą rolę na rynku IT w medycynie będą odgrywać rozwiązania mobilne.

Małe i prywatne sięgną do kasy

Zwiększenia liczby zamówień w najbliższych kwartałach – związanych z EDM-em, e-skierowaniami czy e-receptami – można spodziewać się zwłaszcza w mniejszych jednostkach, w tym prywatnych. Duże podmioty będą zapewne dostosowywać do nowych wymagań już działające systemy.

– Największej aktywności oczekujemy w małych i średnich ośrodkach medycznych. Głównie w zakresie wdrożeń oprogramowania do obsługi EDM-u i e-usług. Wiele z tych placówek będzie również uzupełniało sprzęt i rozbudowywało infrastrukturę sieciową  – przewiduje Wojciech Kulbiński, menedżer ds. współpracy z partnerami w Asseco.

Do nowych rozwiązań usprawniających działanie placówek medycznych i obsługę pacjentów należą systemy do telemedycyny (np. konsultacji wideo) oraz systemy informacji oparte na specjalistycznych tabletach. Będą w nie inwestować niepubliczne podmioty, takie jak prywatne przychodnie czy szpitale. Tego typu potencjalni klienci interesują się nowościami, aby skuteczniej konkurować o pacjentów, usprawnić zarządzanie, a także zmniejszyć koszty działania placówki. Wpływ na popyt w sektorze ochrony zdrowia będą miały także kolejne regulacje prawne. Wskazują one na kierunek inwestycji w najbliższych kwartałach i latach.

W ostatnich tygodniach rząd przyjął projekt nowelizacji ustaw dotyczących świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz opieki zdrowotnej. Zakłada ona, że jednym z zadań NFZ będzie finansowanie informatyzacji opieki zdrowotnej. Na zakup sprzętu i oprogramowania niezbędnego do wystawiania e-recept w 2018 r. jednostki ochrony zdrowia będą mogły uzyskać dotacje do 60 proc. kosztów zakupu. Pula środków na ten cel w bieżącym roku wyniesie 50 mln zł. Skorzystają z nich głównie małe i średnie placówki, więc będzie to dodatkowy impuls do inwestycji w takich podmiotach. Co istotne, również lekarze będą mogli starać się o wsparcie na zakup sprzętu komputerowego.

Kolejną nowością jest ustawa o Internetowym Koncie Pacjenta, która ma umożliwić obywatelom dostęp do dokumentacji oraz informacji o udzielonych świadczeniach (np. receptach, skierowaniach, zabiegach i konsultacjach oraz ich kosztach). Recepty będzie można wystawiać za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, po zdalnym zbadaniu czy konsultacji, co niewątpliwie przyczyni się do rozwoju telemedycyny.

Nowe przepisy zobowiązują podmioty medyczne prowadzące rejestry do zapewniania zgodności ich systemów IT z wymaganiami, jakie określi minister zdrowia. Trzeba będzie zapewnić możliwość wymiany informacji między systemami i kooperację w zakresie pomocy użytkownikom kont. Ustawa o IKP wprowadza jednolite standardy dla systemów IT szpitali i jednostek prowadzących rejestry medyczne.

Integratorzy: sojusze i outsourcing

W ocenie firm z branży w sektorze medycznym jest miejsce zarówno dla największych integratorów, jak i małych firm. Wynika to z liczby i zakresu zadań związanych z cyfryzacją sektora ochrony zdrowia. Regulacje prawne obowiązują i duże jednostki, i małe placówki, a nawet pojedynczych lekarzy.

Ostatnio kolejne podmioty w mniejszych miejscowościach informowały o uzyskaniu dostępu do środków na projekty informatyczne. Przykładowo Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej wyceniło projekt informatyzacji w celu wprowadzenia EDM na ok. 3,3 mln zł. Niedawno uzyskało dofinansowanie na ten cel z funduszy unijnych (2,8 mln zł). Szpitale w Kraśniku i Radzyniu Podlaskim na Lubelszczyźnie na rozbudowę infrastruktury i e-usług przeznaczą 3,7 mln zł oraz 2,6 mln zł. Szpital w Świdnicy wydał niedawno ponad 3 mln zł na wdrożenie platformy e-usług. Dane ilustrują również wartość i cele wdrożeń w regionalnych palcówkach ochrony zdrowia.

Na rynku projektowym w sektorze medycznym dominuje kilka dużych przedsiębiorstw, natomiast mniejsi integratorzy mogą zająć się podwykonawstwem na rzecz większych firm, zwłaszcza w zakresie infrastruktury sprzętowej. Najwięksi dostawcy software’u wykorzystywanego do tworzenia dokumentacji medycznej i zarządzania nią są skoncentrowani na oprogramowaniu i usługach, zostawiając często sprzęt innym podmiotom.

– Wsparciem dla dużych firm obsługujących sektor medyczny mogą być mniejsi integratorzy. Posiadając odpowiednią wiedzę, z powodzeniem mogą odpowiadać np. za dostarczenie urządzeń – uważa Adrian Motylewski, specjalista ds. rozwiązań IT dla rynku medycznego w Veracompie.

Są też i takie obszary, gdzie rynek jest już dość hermetyczny. Część projektów to domena samych producentów i dużych integratorów o wysokiej specjalizacji. Na przykład zamówienia związane z obrazowaniem medycznym (dotyczącym CT, MR, RTG) to postępowania powiązane z zakupami sprzętu. Stąd nierzadko uczestniczą w nich bezpośrednio producenci. Mniejsi gracze czy też podmioty bez odpowiedniej specjalizacji mają niewielkie szanse na rozwój również w przypadku specjalistycznego oprogramowania do różnorodnej diagnostyki.

Kolejnym polem do działania dla integratorów jest outsourcing, co jest związane – tak jak na innych rynkach wertykalnych – z rosnącą złożonością systemów informatycznych. W tej sytuacji na znaczeniu zyskuje wiedza ekspercka a także kompetencje doradcze. Usługi przekazywane zewnętrznym podmiotom obejmują przede wszystkim zarządzanie infrastrukturą IT i przechowywanie danych.

– Najwyżej wyceniane są usługi z pogranicza IT i konsultingu. Klienci oczekują połączenia kompetencji z zakresu IT z wiedzą dotyczącą ich biznesu – twierdzi Wojciech Kulbiński.

Jak zauważają firmy z branży, outsourcingiem IT mogą być zainteresowane głównie mniejsze placówki ochrony zdrowia. Chętnie na takie wsparcie decydują się ponadto podmioty prywatne.

Natomiast publiczna opieka medyczna, a zwłaszcza szpitale, nadal polega głównie na własnej infrastrukturze i wewnętrznych działach IT. Jednak i w takich miejscach część usług, szczególnie wymagających wysokiej specjalizacji, będzie w najbliższych latach zlecana na zasadzie outsourcingu. To zresztą już się dzieje. Wyzwaniem dla integratorów będzie potrzeba sprostania niemałym wymaganiom – dużej specjalizacji oraz konieczności sprawnego przekazywania krytycznych danych, np. wyników badań, w przypadku których opóźnienia mogą zagrażać życiu pacjenta.
 

Artykuł IT w medycynie: nie tylko dla dużych graczy pochodzi z serwisu CRN.

Tomasz Chlebowski, CEO, ComCERT

Założyciel i były prezes TCH Components, TCH Systems, TCH Consulting. Były wicedyrektor i dyrektor handlowy NASK. Wiceprezes zarządu Fundacji Bezpieczna Cyberprzestrzeń. Zdobywca tytułu Postać Rynku IT w plebiscycie CRN Polska. Laureat nagrody InfoStar. Działacz opozycji demokratycznej w PRL, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Najlepsza decyzja w dotychczasowej karierze zawodowej to…

Nie ma takiej decyzji, z której bym się szczególnie cieszył. W moim życiu zawodowym było dużo dobrych decyzji. Gdybym miał je powtarzać, moje życie może potoczyłoby się w ogólnych zarysach podobnie, z pewnymi wyjątkami, o których poniżej…

Najtrudniejsza decyzja w dotychczasowej karierze zawodowej to…

Decyzja o złożeniu wniosku o upadłość TCH Components. Chyba żadnego wydarzenia, ani w życiu zawodowym, ani osobistym, nie przeżyłem tak ciężko jak okresu przed, w czasie i bezpośrednio po tym kroku. Trochę żałuję, że – pod naciskiem doradców – podjąłem tę decyzję. Była to niewątpliwie decyzja, której konsekwencje odczuwam do dziś (po prawie 20 latach) i będą one się za mną ciągnąć pewnie do śmierci. Może gdybym walczył z większym uporem (gdybym wtedy umiał skuteczniej walczyć…), podejmując wcześniej stanowcze kroki, udałoby mi się jej uniknąć. Muszę dodać, że wtedy prawo upadłościowe nie przewidywało możliwości postępowania naprawczego.

Cechą, bez której nie wytrwałbym tyle lat w jednej z najbardziej wymagających branż gospodarki jest…

Po dłuższym zastanowieniu jednak muszę wymienić uczciwość. W moim przypadku wytrwanie pewnie jest czymś innym niż w przypadku innych ankietowanych. Ja wcześniej „przegrałem”, doprowadzając do upadłości TCH Components. Jednak dzięki temu, że w całym tym procesie nie zrobiłem kroku, który kompromitowałby mnie w naszym środowisku (a było dużo pokus…), udało mi się wrócić do działalności biznesowej i dziś nikt nie ma podstaw wypominać mi działań, których mógłbym się wstydzić.

Drugą ważną cechą, o której ważności można przekonać się dopiero po wielu latach, jest inwestowanie w rozwój młodych, zdolnych i porządnych kolegów. Byłem przez to wielokrotnie krytykowany przez innych menedżerów wysokiego stopnia, którzy mi mówili, że niepotrzebnie trwonię swój czas, że średni czas współpracy z podwładnym to kilka lat i nie ma sensu w niego inwestować, bo ta inwestycja zwraca się w znacznie dłuższym okresie. To prawda, ale osoby, którym poświęciłem dużo czasu w latach 90. (w TCH) i pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku (w NASK-u) „odpłacają” mi z nawiązką w moim obecnym życiu, już nie tylko biznesowym, nie tylko przez swoje przyjacielskie nastawienie, lojalność, życzliwość i dobrą radę, ciepłe wspomnienia z tamtych lat, ale również częstą (co w praktyce wielokrotnie sprawdziłem) gotowość do przyjścia do pracy pod moim kierownictwem, a nawet do wyłożenia własnych pieniędzy na projekty, z którymi jestem związany.

Ważną decyzją biznesową, którą bym zmienił, gdybym mógł cofnąć czas, było…

Około 1998 roku zwrócił się do mnie, jako prezesa zarządu i właściciela TCH Components, zarząd informatycznej spółki dystrybucyjnej, która obecnie ma prawie 10 mld zł rocznego przychodu, z propozycją połączenia naszych spółek. Odmówiłem, bo prowadziłem już wtedy rozmowy ze strategicznym inwestorem finansowym i wydawało mi się, że alternatywny scenariusz (połączenie z inną polską spółką dystrybucyjną) byłby tworzeniem kolosa na glinianych nogach. Tym bardziej że wtedy ta spółka nie miała zbyt dobrych wyników finansowych (TCH Components też wówczas ledwo wychodziła na zero). Wydawało mi się też, że pozyskanie inwestora jest tak pewne, że nie ma powodu rozpraszać się, myśląc o „opcji B”. Srodze się pomyliłem. Inwestor wycofał się, a przedtem – aby uatrakcyjnić moją spółkę w jego oczach – poczyniłem szereg kosztownych inwestycji, które dobiły ją w momencie, gdy zaczęła mieć kłopoty z płynnością.

Z sytuacjami kryzysowymi radzę sobie dzięki…

Sytuacje kryzysowe ciągle mocno przeżywam. Na szczęście w większym stopniu unikam ryzykanctwa, w większym stopniu radzę się innych mądrych ludzi, wcześniej podejmuję decyzje zaradcze. W chwili kryzysu lepiej sobie radzę dzięki wsparciu mojej żony, która pozwala mi bardziej trzeźwo ustalać priorytety. Ciąży mi natomiast (co niekoniecznie jest złe) ogromne poczucie odpowiedzialności za powierzone mi losy ludzi i ich majątek.

Moim sposobem na to, żeby nie paść ofiarą wypalenia zawodowego, jest…

Nie odczuwam wypalenia. Staram się robić to, co lubię i umiem robić. Deleguję inne rzeczy na ludzi mądrzejszych i lubiących robić to, czego ja nie lubię. W czasie istnienia TCH poświęcałem firmie cały swój czas, energię i emocje (podobnie było zresztą wcześniej – to, co było dla mnie ważne, wypełniało mnie, mój czas, energię i emocje w całości). Po 2000 roku zauważyłem, że przez to wiele tracę, zarówno w życiu osobistym, jak i rodzinnym. Wtedy nauczyłem się poświęcać więcej czasu rodzinie, moim hobby i sportowi. To dało mi oddech od pracy, co jest skutecznym sposobem na wypalenie. Przez ostatnie 10 lat dużo wolnego czasu poświęciłem Wikipedii, którą uważam za ważną i bardzo pożyteczną inicjatywę.

Moje sposoby na to, żeby być na bieżąco z trendami na rynku IT, to…

Czytam CRN Polska (to w zakresie ogólnorozwojowym) i nie jest to czcza pochwała. Prawie w każdym numerze znajduję ważne artykuły na istotne tematy. Mimo że od prawie 20 lat nie jestem już w branży resellerskiej, ciągle z przyjemnością zabieram się za CRN-a.

Drugim źródłem mojej wiedzy o bieżących trendach są rozmowy z ludźmi mądrzejszymi ode mnie. Tak się składa, że wokół mnie jest trochę takich ludzi. Wsłuchuję się w to, co oni mówią, i staram się wyciągnąć wnioski dla mnie.

Trzecim źródłem są książki. Lubię poznawać bieżące trendy w sposób całościowy, dlatego gdy mam do czynienia z jakimś ważnym, dużym tematem, lubię zajrzeć do Amazona i zobaczyć, czy ktoś ostatnio nie napisał o tym książki, która miałaby dobre recenzje (była wydana w dobrym wydawnictwie, miała może kolejne wydania, jeśli nie jest to temat najnowszy). Czytając książkę na dany temat, mam (przeważnie, bo czasem trafiam na słabe tytuły) poczucie, że autor starał się podejść do tematu całościowo.

Wreszcie czwartym, trochę podobnym w charakterze źródłem są tzw. white papers, choć to pojęcie w ostatnich paru latach się zdewaluowało. Działy marketingu dużych i średnich podmiotów wyczuły potencjał tego pojęcia i posługując się nim, publikują po prostu materiały marketingowe. Coraz trudniej znaleźć białe księgi, które mają jakiekolwiek znamiona obiektywizmu.

Aby choć trochę się oprzeć na autorytetach, sięgam po raporty firm analitycznych o różnym charakterze (wymienię niektóre, alfabetycznie: Gartner, Forrester, IDC, Insead, McKinsey, NSS Labs, Ponemon Institute, Radicati, SANS, SC Magazine). Oczywiście moi sceptyczni, cyniczni koledzy podśmiewają się ze mnie, zarzucając mi naiwność (że staram się widzieć w dokumentach tych firm jakieś ślady obiektywizmu, a nie tylko ślady budżetów marketingowych firm w nich omawianych).

Czasem uczestniczę w konferencjach, choć muszę przyznać, że ostatnio mniej niż kiedyś. Przeważnie gdy jestem zaproszony do wygłoszenia jakiejś kwestii czy do udziału w panelu dyskusyjnym.

Za 20 lat będę…

…wspomnieniem? Zacząłem działalność biznesową bardzo późno, po prawie 20 latach wcześniejszej pracy akademickiej. Pamiętam, gdy około 1993 roku jechałem na konferencję w Zakopanem pociągiem sypialnym razem z młodym menedżerem, późniejszym dyrektorem w HP i Cisco, ten – gdy mu się przedstawiłem – wypalił prosto z mostu: „Bardzo mi miło, wiele o Panu słyszałem, ale nie spodziewałem się, że Pan jest taki… stary”. Innym razem młody pracownik powiedział mi (ostatnio), że jego ojciec jest o 10 lat młodszy ode mnie. Jak widać, młodzi koledzy mnie nie rozpieszczają, w mojej obecnej firmie większość pracowników urodziła się w połowie lat 90., gdy ja miałem 40 lat… Mam z nimi świetny kontakt, ale nie pozwalają mi zapomnieć o tej różnicy. Ja jednak nie czuję się stary. Nie wiem, czy dotrwam jeszcze te 20 lat, ale – mimo że dziś mam 64 lata – nie mam zamiaru myśleć o emeryturze. Dobrze się fizycznie trzymam, chciałbym rozwijać moją firmę jeszcze przez co najmniej 10 lat.

Andrzej Przybyło, prezes zarządu AB

Założyciel i jeden z głównych akcjonariuszy spółki AB, w której od 1998 r. pełni funkcję prezesa zarządu. Członek rady nadzorczej spółki zależnej Alsen oraz przewodniczący rady nadzorczej AT Computers Holding.

Najlepsza decyzja w karierze zawodowej to…

Zbudowanie wokół siebie ekipy ludzi, której ufam i wiem, że mogę na nich liczyć.

Najtrudniejsza decyzja w karierze zawodowej to…

Świadoma rezygnacja ze współpracy biznesowej, która przyniosłaby profity, ale jednocześnie była niezgodna z wyznawanymi przeze mnie zasadami.

Cechą, bez której nie wytrwałbym tyle lat w jednej z najbardziej wymagających branż gospodarki, jest…

Szczere partnerstwo, bez którego nie rozwinąłbym się ani nie przetrwał trudnych momentów.

Ważną decyzją biznesową, którą bym zmienił, gdybym mógł cofnąć czas, było…

Wcześniej podjąłbym decyzję o wejściu w dystrybucję sprzętu w latach 90., co spowodowałoby jeszcze szybszy rozwój firmy.

Z sytuacjami kryzysowymi radzę sobie dzięki…

Temu, że nauczyłem się dzielić odpowiedzialnością – to znaczy, że przekazuję jak najwięcej zadań i trudnych tematów moim współpracownikom. Wierzę w nich i wiem, że sobie poradzą.

Moim sposobem na to, żeby nie paść ofiarą wypalenia zawodowego, jest…

Znalezienie sobie własnej strefy poza pracą. Dla mnie takim azylem jest przede wszystkim rodzina i sport.

Moje sposoby na to, żeby być na bieżąco z trendami na rynku IT, to…

Być blisko rynku, partnerów i klientów, dzięki czemu rozwijam i umacniam z nimi relacje oraz zdobywam wiedzę o zmianach w branży.

Za 20 lat będę…

Emerytem wiodącym spokojny, ale aktywny żywot.

Wiesław Wilk, prezes zarządu Wilk Elektronik

Założyciel Wilk Elektronik. Przygodę z branżą IT zaczynał we własnej firmie specjalizującej się w serwisowaniu komputerów Atari, gdzie wytwarzał urządzenie o nazwie Top Drive, służące do przyśpieszania pracy stacji dysków i rozszerzania pamięci w Atari. Zdobywca tytułu Postać Rynku IT w plebiscycie CRN Polska.

Najlepsza decyzja w dotychczasowej karierze zawodowej to…

Pozostanie konsekwentnie przy jednym produkcie – pamięciach. Przez te wszystkie lata wielokrotnie pojawiała się pokusa, by rozbudować portfolio naszej marki o dodatkowe produkty związane z elektroniką i IT. Z perspektywy czasu wiem jednak, że koncentracja na produkcji wyłącznie pamięci była słuszną decyzją. Ta wąska specjalizacja pozwoliła mi i mojej firmie na zdobycie szerokiej wiedzy i dużego doświadczenia w produkcji pamięci, a nie rozproszyła naszej uwagi.

Najtrudniejsza decyzja w karierze zawodowej to…

Decyzja o wybudowaniu fabryki modułów pamięci i rozpoczęciu produkcji pamięci pod własną marką GoodRam w Polsce. Decyzja nie przyszła łatwo. Jak w przypadku większości takich znaczących kroków, była poprzedzona szczegółową i długą analizą. Czas pokazał, że najtrudniejsze decyzje przynoszą największą satysfakcję.

Cechą, bez której nie wytrwałbym tyle lat w jednej z najbardziej wymagających branż gospodarki, jest…

Cierpliwość. Rynek IT wymaga od firm cierpliwości i wielkiego zaangażowania. Przy zmieniającej się koniunkturze i stale skaczących cenach komponentów cierpliwość i chłodna głowa są niezbędną cechą, aby utrzymać się w biznesie.

Ważną decyzją biznesową, którą bym zmienił, gdybym mógł cofnąć czas, było…

Wybudowałbym fabrykę wcześniej. Był to ogromny krok w rozwoju firmy i osobistym. Gdybym wiedział, do czego doprowadzi, zdecydowałbym się nań szybciej.

Z sytuacjami kryzysowymi radzę sobie dzięki…

Żonie.

Moim sposobem na to, żeby nie paść ofiarą wypalenia zawodowego jest…

Aktywność w branży pamięciowej. To branża, która ciągle się rozwija z dynamiką niespotykaną nigdzie indziej. Przy tak zmieniającym się środowisku, nieustannym pojawianiu się nowych technologii, dużej konkurencji i wymagających klientach nie sposób paść ofiarą wypalenia zawodowego.

Moje sposoby na to, żeby być na bieżąco z trendami na rynku IT, to…

Dużo czytać i spotykać się z klientami i dostawcami. To prosta zasada i wydaje się oczywista, ale nie sposób inaczej być na bieżąco niż poprzez nieustanne dokształcanie się w świecie zmieniających się technologii i pozostawanie w bliskich biznesowych relacjach z klientami i dostawcami.

Za 20 lat będę…

Raczej na pewno na emeryturze, aczkolwiek zdecydowanie nie nastąpi to szybciej niż przed siedemdziesiątką.

Wojciech Warski, prezes zarządu Softex Data

Przewodniczący Konwentu Business Centre Club, wiceprzewodniczący Rady Dialogu Społecznego BCC.

Najlepsza decyzja w karierze zawodowej to…

Nie było jednej najlepszej. Może poza kierunkowymi: by działać w obszarach niszowych oraz by nie dać się uwikłać w duże pieniądze kosztem wejścia w nieprzejrzyste układy, które wielu uważało za standard branży.

Najtrudniejsza decyzja w karierze zawodowej to…

Rozwiązanie zespołu software’owego i zakończenie produkcji oprogramowania. Po niepowodzeniu spowodowanym kradzieżą produktu odbudowa pozycji rynkowej i zespołu okazała się niewykonalna w konfrontacji z roszczeniową postawą młodych programistów i równie roszczeniową postawą kilku, wydawałoby się, renomowanych klientów. To ostatnie zjawisko znamy do dziś – goniąc za „taniością”, wielu klientów nie ceni wąskospecjalistycznych, unikalnych narzędzi i nie widzi większej różnicy między nimi a niedrogimi produktami masowymi. Edukacja!

Cechą, bez której nie wytrwałbym tyle lat w jednej z najbardziej wymagających branż gospodarki, jest…

Wiara w zdrowy rozsądek, zarówno własnych pracowników, jak i klientów. Nie wszystko da się zapisać na papierze, wiele wynika z kultury pracy i kultury komunikacji. Niestety, ta wiara bywa często wystawiana na próbę…

Ważną decyzją biznesową, którą bym zmienił, gdybym mógł cofnąć czas, było…

Podjęcie próby rozwoju kapitałowego przez giełdę i odrzucenie propozycji wykupu większościowego. Wydarzenia lat 2008–2010 skutecznie pokrzyżowały te plany, ale próba giełdowa skonsumowała zbyt wiele zasobów, które można było dużo lepiej zainwestować.

Z sytuacjami kryzysowymi radzę sobie dzięki…

Odsunięciu problemu i zajęciu się hobby. Na chwilę.

Moim sposobem na to, żeby nie paść ofiarą wypalenia zawodowego, jest…

Poświęcenie dużej części czasu i energii na sprawy społeczne i quasi-polityczne. Organiczna praca w znaczącej organizacji pracodawców oraz współprzewodniczenie Radzie Dialogu Społecznego dają nie tylko satysfakcję, ale i dostęp do informacji pozwalającej rozumieć i nieco kształtować otoczenie. Polscy przedsiębiorcy, nie tylko z branży informatycznej, nie mają zapewne pojęcia, jak wiele z decyzji, które ich dotyczą, było kształtowanych w ciężkim boju organizacji pracodawców z tzw. władzą.

Moje sposoby na to, żeby być na bieżąco z trendami na rynku IT, to…

Nie mam paradygmatu „bycia trendy”… Wręcz odwrotnie, bronię się przed zbyt entuzjastycznym przyjmowaniem pewnych pomysłów, wiedząc, że 80 proc. z nich (Pareto!) nie zakorzeni się na rynku lub wręcz umrze śmiercią naturalną. Czytam, gdy hasło przemawia do mojej wyobraźni.

Za 20 lat będę…

Uuu… trudna sprawa. Na pewno nie emerytem! Może już czas będzie pukać do nieba bram?

Ireneusz Dąbrowski, przewodniczący rady nadzorczej ABC Data