Operacje na żywo, zdalny monitoring i diagnostyka MRI

Szpital zdecydował się na wdrożenie najnowocześniejszego systemu transmisji obrazowania medycznego, aby umożliwić lekarzom skuteczniejsze przeprowadzanie operacji i diagnozowanie w czasie rzeczywistym. Rozwiązanie miało służyć do przesyłania treści, w tym: obrazu wideo z operacji na żywo z kamer noszonych przez lekarzy na głowie, dotyczących funkcji życiowych pacjenta, dokumentacji medycznej, danych ze sprzętu MRI oraz systemu PACS – dostępnych z różnych miejsc wewnątrz szpitala. W celu doskonalenia metod leczenia raka i chorób mózgu szpital wdrożył również najnowocześniejszą radioterapię, kontrolowaną przez MRI. Zastosowane rozwiązanie ATEN: Seamless Switch zapewnia stabilny przekaz wideo na duże odległości za pomocą jednego kabla, konwertując różne rozdzielczości, by zapewnić najwyższą jakość. To ekonomiczne rozwiązanie udostępnia łatwe w użyciu oprogramowanie do zarządzania dystrybucją mediów. Dzięki ekstenderom KVM HDBaseT firmy ATEN, sprzęt MRI jest obsługiwany bez opóźnień, a nieskompresowane wideo o jakości „piksel do piksela” bezproblemowo dostarczane do pokoju operatora przeprowadzającego diagnostykę w czasie rzeczywistym.

Monitorowanie sprzętu i zdalna obserwacja

Szpital przeprojektował oddziały, tworząc kombinację wielo- i jednoosobowych sal, które musiały być łatwo monitorowane w trybie 24/7 z centrum kontroli. Medyczny system monitorowania wymagał zintegrowania sprzętu EKG, dostępu do dokumentacji medycznej, sprzętu monitorującego i innych rozwiązań. Zainstalowano więc ścianę wideo 3×3, aby wyświetlać sygnał z szerokiej gamy wejść. Zastosowane rozwiązanie ATEN: dla ściany wideo 3×3 zapewniono długodystansową dystrybucje HDMI 4K w celu wyświetlania przekazu z EKG i nadzoru wideo, a także treści ze sprzętu PC i TV oraz mikroskopu/kamery AV. Umożliwiono też łatwy dostęp z urządzeń przenośnych do szerokiej gamy wejść i innych elementów sterujących. W rezultacie lekarze mogą wykonywać wiele zadań jednocześnie, zdalnie monitorując stan zdrowia pacjenta za pośrednictwem ściany wideo. Usprawniło to operacje, a także zapewniło natychmiastowy dostęp do bieżących odczytów i dokumentacji medycznej. Rozwiązanie ATEN bez problemu integruje się z istniejącym systemem wideokonferencji, dzięki czemu dokumentacja i dane o stanie pacjentów mogą być przesyłane do innych szpitali w celu błyskawicznych konsultacji.

Szkolenie medyczne i chirurgiczne

Aby ułatwić lekarzom i stażystom osiąganie zawodowej biegłości stworzono zaawansowane centrum szkoleniowe z obszaru chirurgii minimalnie inwazyjnej (MIS). Dzięki niemu lekarze doskonalą swoje umiejętności, obserwując procedury chirurgiczne w czasie rzeczywistym, oglądając pokazy instruktażowe, wykorzystując rzeczywistość wirtualną i inne interaktywne symulacje. Wszystko jest podłączone do monitorów w salach wykładowych, rozproszonych na dystansie kilkuset metrów. Zastosowane rozwiązanie ATEN: Seamless Switch zapewnia transmisje o niskim opóźnieniu na duże odległości, w najwyższych rozdzielczościach, bez degradacji sygnału. Technologia ATEN FrameSync synchronizuje dane wyjściowe dla systemów VR, ułatwiając tworzenie idealnego środowiska do nauki. Rozwiązanie minimalizuje złożoność sieci dystrybucji mediów wideo. Standardy DVI i HDMI są zintegrowane w jednym systemie, więc studenci i wykładowcy mogą płynnie przełączać się na alternatywne źródła.

Dodatkowe informacje: tel. 514 120 220, office@pl.aten.com, www.aten.pl

Artykuł ATEN dla ochrony zdrowia pochodzi z serwisu CRN.

Placówki medyczne muszą też zadbać o wydajną infrastrukturę IT, która pozwoli dostarczać im usługi w sposób optymalny, z korzyścią dla nich samych, a przede wszystkim dla pacjenta. Dlatego zanim dojdzie do upowszechnienia w ochronie zdrowia nowych, najbardziej zaawansowanych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, IoT, edge computing czy wirtualna rzeczywistość, trzeba dostarczyć do szpitali te bardziej podstawowe narzędzia, które przyśpieszą ich cyfryzację.

Tablet zamiast kartki papieru

Pandemia pokazała, jak wielkie korzyści może przynieść cyfryzacja i jakim utrudnieniem jest jej brak. Piotr Skirski, Regional Manager Public Sector & Enterprise w Cisco, daje przykład wprowadzenia pewnej procedury związanej koronawirusem, w ramach której lekarze byli w szpitalach zmuszeni do przechodzenia przez tzw. śluzy, czyli pomieszczenia służące oddzieleniu poszczególnych obszarów szpitala. Izolacja miała na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa. W praktyce cały proces bardzo opóźniał i utrudniał całą szpitalną logistykę, przez co personel medyczny znacznie mniej czasu mógł poświęcać pacjentom.

– Lekarz anestezjolog, znajdujący się przy łóżku pacjenta na OIOM-ie, musi ustawić szereg parametrów respiratora podtrzymującego życie chorego. Jednocześnie, wiele informacji z tym związanych powinien wprowadzić do systemu medycznego. Jest to koniecznie, aby mogła być na bieżąco prowadzona historia opieki nad pacjentem – tłumaczy Piotr Skirski.

Przed wprowadzeniem ścisłych obostrzeń wyglądało to tak, że lekarz zapisywał sobie w notesie potrzebne informacje i szedł do pomieszczenia służbowego, w którym siadał przy komputerze, by uzupełnić historię choroby i leczenia pacjenta.

– Gdy nastały ograniczenia, w jednym ze szpitali lekarz spisywał na kartce wszystkie wymagane dane, po czym podchodził do wielkiej szyby, przykładając do niej tę kartkę. Z drugiej strony ktoś z personelu medycznego przepisywał to do notesu. Następnie ta osoba szła do komputera i wprowadzała do systemu dane – opisuje niezwykłą sytuację ekspert Cisco.

Można by nawet uznać, że takie działanie ad hoc spełniało swoje zadanie, bo redukowało możliwość zakażania. Gdyby jednak lekarz miał przy sobie tablet podłączony do systemu szpitalnego, to siedząc przy łóżku pacjenta, mógłby od razu wszystkie dane wprowadzić do systemu. A przecież chodzi o czas, który personel medyczny może poświęcić na opiekę nad kolejnymi pacjentami. A ten jest po prostu bezcenny.

Problemy, które ujawniły się na skutek pandemii pokazały, jak bardzo dziś technologia jest w stanie lekarzom uprościć życie przy zachowaniu najwyższych poziomów bezpieczeństwa. Dostęp do sieci bezprzewodowej i systemów szpitalnych dla personelu medycznego na miejscu, przy łóżku pacjenta ma w takich sytuacjach znaczenie fundamentalne. Od dostępu do dokumentacji pacjenta na mobilnym komputerze albo tablecie przez uzyskiwanie danych telemetrycznych z aparatury medycznej po systemy przywoływania personelu i aplikacje do lokalizacji – wydajna i bezpieczna sieć Wi-Fi staje się podstawą funkcjonowania placówek.

Telemedycyna – wszędzie tam, gdzie można…

Z powodu lockdownu telemedycyna, która wcześniej była nie za często stosowanym dodatkiem do tradycyjnych usług, stała się usługą pierwszej potrzeby. W październiku 2020 r. Anna Goławska, zaraz po objęciu teki wiceministra ds. informatyzacji w Ministerstwie Zdrowia, zadeklarowała: „chcę, aby telemedycyna stała się powszechna w publicznym systemie, szczególnie w zakresie elektronicznej dokumentacji medycznej oraz narzędzi umożliwiających udzielanie świadczeń zdalnie”.

Pandemia jeszcze bardziej uwypukliła problem, z którym polski sektor ochrony zdrowia zmaga się od lat. Według danych OECD w 2018 r. na 1000 Polaków przypadało 2,4 praktykujących lekarzy, co było najniższym wynikiem wśród wszystkich państw Unii Europejskiej, dla której średnia wyniosła 3,8. Dlatego inwestowanie w telemedycynę w tych obszarach, w których może być stosowana, powinno stanowić priorytet. Nie będzie to łatwe. W raporcie Siemensa „Priority Investment. Top investment areas for digital transformation in healthcare” już w 2019 r. podkreślano istnienie olbrzymiego wyzwania inwestycyjnego na rzecz telemedycyny, które w okresie 2019 – 2022 oszacowano dla Polski na 517 mln dol. Można przyjąć, że obecnie – wobec zwiększonych potrzeb – suma ta jest znacznie wyższa.

Autorzy badania przeprowadzonego wspólnie przez firmę EC2, zajmującą się projektami IT dla klientów z sektora medycznego, oraz akcelerator start-upów medycznych Tech Med House, stwierdzają: „Pandemia uświadomiła środowisku medycznemu, że e-rozwiązania są nie tylko niezwykle korzystne, lecz także niezbędne w systemie ochrony zdrowia. Bez nich świadczenie dużej części usług nie byłoby możliwe. Z kolei elektroniczna postać dokumentacji pozwala na efektywne realizowanie usług z zastosowaniem rozwiązań telemedycznych, ułatwia codzienną pracę placówek medycznych, a co najważniejsze, stawia pacjenta w centrum uwagi”.

Jakub Budziszewski, CEO EC2, podkreśla, że przyspieszenie cyfryzacji firm medycznych wiąże się z koniecznością znalezienia nowych kanałów komunikacji z pacjentami, klientami, kluczowymi partnerami biznesowymi czy dostawcami.

Zdaniem integratora

Tomasz Kiełbowski, dyrektor ds. klientów kluczowych, Vernity  

Fakt, że ochrona zdrowia to w zdecydowanej większości podmioty z sektora publicznego, determinuje zasady współpracy z nimi. W porównaniu z klientami biznesowymi mamy w tym przypadku dużo więcej procedur, których trzeba się trzymać. Dużo trudniej jest także przewidywać kierunki rozwoju tego rynku, zwłaszcza w sytuacji trwającej już od półtora roku pandemii. Szpitale zostały zaskoczone koniecznością przeniesienia części personelu do pracy zdalnej, a jednocześnie trafiało do nich mniej pacjentów z problemami niezwiązanymi z COVID-em, których trzeba było jakoś obsłużyć, chociażby poprzez zdalne konsultacje. Dlatego niektóre szpitale zakupiły rozwiązania, które pozwalają wykonywać część zadań, jak analiza zdjęć czy wyników z domu. Przykładowo, wdrożenie wirtualnych desktopów (VDI) rozwiązuje problemy z ograniczonym liczebnie personelem IT, co trafia do przekonania klienta. Nie zauważyłem natomiast, żeby szpitale były zainteresowane migracją infrastruktury do chmury, ponieważ posiadają zbyt wiele danych wrażliwych, które nie powinny być wynoszone na zewnątrz. Dlatego kupują serwery i pamięci masowe, po czym wdrażają je u siebie. Ponieważ szpitale korzystają z outsourcingu IT, to potrzebują także narzędzi do zarządzania i kontroli zdalnego dostępu na prawach administratora (typu PAM). Ostatecznie, pomimo zawirowań, w tej branży niezmiennie będzie występować zapotrzebowanie na moc obliczeniową czy storage. Pacjentów będzie tylko przybywać, a wraz z nimi rosnąć objętość dokumentacji.

  

Hybryda – modne słowo na nowe czasy

Również narzędzia do wideokonferencji mogą znakomicie usprawniać funkcjonowanie szpitali. Dzięki terminalom wideo pracownicy szpitala nie muszą przechodzić między poszczególnymi jego oddziałami i sekcjami, które często dzielą setki metrów. Lekarze, ale również pracownicy niemedyczni, używają terminali wideo, które są w różnych miejscach szpitala, żeby się komunikować. Co więcej, ta technologia sprawdza się również do konsultacji na zewnątrz, chociażby w przypadku, gdy lekarz z jednego szpitala chce porozumieć się z zewnętrznym specjalistą. Może w ten sposób uzgodnić zasadność wykonania konkretnych badań.

Oczywiście nie wszystko można załatwić w ramach konsultacji zdalnych. Dlatego potrzebne są rozwiązania hybrydowe, optymalnie łączące w sobie wykorzystanie technologii na odległość oraz na miejscu, w placówkach ochrony zdrowia. To nieuniknione, chociażby z powodu barier związanych z wiekiem części pacjentów i różnicami pokoleniowymi w obsłudze technologii. Choć dąży się do tego, żeby wizyt u lekarza było znów więcej, teleporady nie znikną.

– Część tych narzędzi, z których korzystaliśmy podczas pandemii, zostanie z nami na stałe. Także w przypadku ochrony zdrowia. Te wizyty, które nie wymagają konsultacji bezpośredniej z lekarzem, przykładowo związane z przedłużeniem recepty, będą mogły być świadczone w pełni zdalnie. W wielu innych sytuacjach będzie funkcjonować model hybrydowy – przewiduje Piotr Skirski.

Chmura raczej prywatna niż publiczna

Świadczenie usług telemedycznych i w ogóle cyfryzacja całego sektora powinna się opierać na rozwiązaniach chmurowych, umożliwiających gromadzenie, przetwarzanie i przechowywanie olbrzymich ilości danych o pacjentach. Musi odbywać się to w sposób zgodny z wymogami prawnymi w zakresie bezpieczeństwa przetwarzania wrażliwych danych osobowych. W tym kontekście wykorzystanie chmury publicznej robi się – w obecnej sytuacji prawnej – dość problematyczne.

Wojciech Janusz, EMEA Manufacturing Practice Lead w Dell Technologies, podkreśla, jak ważnym aspektem wykorzystania chmury w medycynie jest gromadzenie i współdzielenie informacji potrzebnych do badań medycznych. Precyzyjna medycyna czy diagnostyka wspierana sztuczną inteligencją wymagają dostępu do dobrej jakości danych. Tylko na ich podstawie i współdzieleniu ich pomiędzy ośrodkami możliwe stanie się opracowywanie odpowiednio skutecznych modeli leczenia.

– Niestety, o ile technologia do tego potrzebna już istnieje, to nadal brakuje nam regulacji prawnych umożliwiających jej pełne wykorzystanie – przyznaje Wojciech Janusz.

Na obecnym etapie transformacji bez wątpienia mamy do czynienia z dostępem i konsumpcją w modelu chmury publicznej takich rozwiązań, jak komunikatory, pakiety biurowe i inne tego typu aplikacje, potrzebne do codziennej pracy. Korzystają z nich lekarze i personel niemedyczny. Jeżeli chodzi natomiast o systemy medyczne, to model chmurowy jest już zgoła inny.

– Centrum e-Zdrowia, mając potężne własne zasoby, jest w pewnym sensie chmurą prywatną, wybudowaną przez polski rząd. Innym przykładem jest NFZ, który także ma swoje data center, w ramach którego tworzy różne systemy. Także szpitale mają swoje prywatne chmury, w których przechowują wrażliwe dane i systemy. Dlatego trudno spodziewać się, aby takie organizacje dążyły do transformacji do chmury publicznej – zauważa Piotr Skirski.

Ostatecznie chodzi o dane w najwyższym stopniu wrażliwe – o informacje dotyczące zdrowia pacjentów. Szybszej migracji do chmury publicznej można się natomiast spodziewać w obszarach „miękkich”, rozwiązaniach na potrzeby back office’u i usług, które nie dotyczą danych pacjentów.

– Obserwujemy wykorzystanie infrastruktury chmurowej do zapewnienia bezpiecznego dostępu, także dzięki uwierzytelnianiu wieloskładnikowemu. Inny przykład to przeniesienie do chmury portali do obsługi pacjenta, które jest wykonalne i możliwe do zabezpieczenia przez narzędzia typu Web Application Firewall – mówi Robert Dąbrowski, szef zespołu inżynierów w polskim oddziale Fortinetu.

Niektórzy liczą na zmianę w podejściu do chmury publicznej dzięki powołaniu spółki Krajowy Operator Chmury Medycznej (Chmura dla zdrowia), o czym w kwietniu tego roku poinformowały wspólnie Asseco Poland i Chmura Krajowa. Jej celem ma być „cyfryzacja służby zdrowia i umożliwienie jednostkom medycznym świadczenia e-Usług z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa”. Chmura dla zdrowia będzie specjalizowała się w chmurowych wdrożeniach elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM). Ma też zadbać o sprawne dostosowanie do regulacji prawnych i przyczyniać się do standaryzacji usług informatycznych w sektorze opieki zdrowotnej. Będzie działać w oparciu o platformę Google Cloud, które jest strategicznym partnerem Chmury Krajowej. Dane mają być przechowywane na terytorium Polski.

Zdaniem specjalisty

Piotr Skirski, Regional Manager Public Sector & Enterprise, Cisco  

Aby zapewnić równy dostęp do usług i technologii z tego zakresu dla wszystkich obiektów, cyfryzacja służby zdrowia powinna być jednym z kluczowych kierunków w planowaniu strategicznym Krajowego Planu Odbudowy. Nawet możliwość korzystania z podstawowej infrastruktury dostępu do sieci ma szansę w ogromnym stopniu ułatwić pracę lekarzy i całego personelu medycznego oraz podnieść poziom usług, które świadczą. Infrastruktura dostępowa zwiększa mobilność lekarzy, ułatwiając im pracę przy pacjencie, co jest szybsze, lepsze i tańsze. Drugą kluczową rzeczą jest bez wątpienia bezpieczeństwo w szpitalach – w tym wypadku chodzi o bezpieczeństwo w wymiarze cybernetycznym.

  

Wojciech Janusz, EMEA Manufacturing Practice Lead, Dell Technologies  

Jeśli chodzi o potrzeby polskich szpitali w obszarze IT, to odpowiedzią na nie może być to, co sprawdziło się już w innych gałęziach gospodarki. Chodzi o automatyzację procesów, najlepiej wspieraną przez sztuczną inteligencję. Czasochłonne i często uciążliwe czynności, takie jak gospodarowanie dostępnym sprzętem i pomieszczeniami, optymalizacja kalendarza dyżurów czy prowadzenie dokumentacji pacjenta można w dużej części wdrożyć w postaci bezobsługowej. Efektem takiego rozwiązania jest lepsze wykorzystanie istniejących zasobów oraz odciążenie personelu, który może skupić się na leczeniu.

  

Przede wszystkim bezpieczeństwo

Cyfryzacja służby zdrowia oczywiście niesie za sobą cyberzagrożenia. Dlatego istotne jest wypracowanie dobrych praktyk i koncentracja na kwestiach cyberbezpieczeństwa już na wczesnym etapie projektowania systemów i doboru technologii. Szpitale muszą zadbać o zabezpieczenie wszystkich urządzeń końcowych. Muszą pamiętać o wprowadzeniu segmentacji sieci, rozdzieleniu urządzeń medycznych od dostępu z urządzeń peryferyjnych typu tablet czy komputer. Powinny również zadbać o to, żeby móc sprawnie bronić się przed atakami typu ransomware. Zdaniem wielu specjalistów pomocne w radzeniu sobie z tymi wyzwaniami może być podejście Zero Trust, czyli ochrona już na poziomie DNS. Odpowiedzialne za technologię zespoły powinny zatroszczyć się również o autoryzację tego, kto ma dostęp do sieci.

Inwestycje w bezpieczeństwo IT będą w najbliższych latach kluczowe dla transformującej się branży medycznej. W tym kontekście zwraca się uwagę na fakt, że placówki ochrony zdrowia potrzebują wdrażania rozwiązań do segmentacji sieci, ale także inwestycji w wydajne firewalle następnej generacji (NGFW). Niezmiernie ważny jest też bezpieczny dostęp do sieci, który zapewnią rozwiązania takie jak NAC czy VPN.

– Wszędzie tam, gdzie tylko jest to możliwe, powinny być wykorzystywane rozwiązania zapewniające dwuskładnikową weryfikację dostępu do konta z zastosowaniem protokołu SAML – mówi Robert Dąbrowski.

W zapewnieniu bezpieczeństwa dużą rolę odgrywają także bramy skanujące pocztę elektroniczną, ponieważ e-mail nadal jest jednym z najczęściej wykorzystywanych narzędzi do cyberataków. Aplikacje internetowe chronione mogą być za pomocą zapory typu WAF. Kolejną warstwę zabezpieczającą przed atakami stanowią bardziej zaawansowane narzędzia typu sandbox oraz EDR (Endpoint Detection and Response).

Rzecz jasna, sama ochrona środowiska IT to jednak nie wszystko. Ponieważ przyczyną większości ataków jest ludzki błąd, tak ważną sprawą niezmiennie pozostaje szkolenie pracowników pod kątem ewentualnych zagrożeń.

Szpitale na celowniku hakerów

Niestety, szpitale i inne placówki opieki zdrowotnej muszą się liczyć z dużym zagrożeniem związanym z ransomware i innymi ukierunkowanymi na nie cyberatakami. Wynika to poniekąd z charakteru samej branży – dużego zdecentralizowania procesów w szpitalach i wykładniczo rosnącej ilości danych o stanie zdrowia pacjentów, gromadzonych i przechowywanych w formie elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) przez systemy medyczne.

Także COVID-19 przyczynił się do wzrostu ataków ransomware na służbę zdrowia. Wybuch pandemii zmusił dostawców usług medycznych do natychmiastowego tworzenia rozwiązań awaryjnych i dodatkowych placówek, więc brakowało czasu na zaplanowanie solidnej infrastruktury bezpieczeństwa IT w celu ochrony takich obiektów. Przejście praktycznie z dnia na dzień na pracę zdalną i szybkie wdrażanie elementów telemedycyny otworzyły dziesiątki nowych luk w zabezpieczeniach, które są równie szybko wykrywane przez cyberprzestępców.

Co gorsza, towarzyszy temu rosnące wyrafinowanie grup przestępczych wykorzystujących oprogramowanie ransomware. Z przeprowadzania ataków typu brute force o dużej skali szybko przeszły one na bardziej skoncentrowane, starannie zaplanowane i wykonywane uderzenia, które są dużo trudniejsze do wykrycia oraz neutralizowania.

Artykuł Rozwiązania IT dla placówek medycznych pochodzi z serwisu CRN.

– Przykładowo, niemal co piąty dolar budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych przeznaczany jest na ochronę zdrowia, co w innych sektorach gospodarki ma miejsce w przypadku zapaści i recesji. Z kolei w Polsce, w czasach pandemii COVID-19 wydatki na ochronę zdrowia zostały znacząco zwiększone. Dzieje się tak dlatego, że wydolna i sprawnie funkcjonująca służba zdrowia staje się elementem bezpieczeństwa narodowego – tłumaczy Krzysztof Mędrala, prezes MedAppu, krakowskiej firmy integratorskiej, oferującej rozwiązania wspomagające diagnostykę obrazową i usługi telemedyczne.

Zarządzający MedAppem są przekonani, że w najbliższej dekadzie informatyzacja branży medycznej zdecydowanie przyspieszy. Ich nadzieje nie są bezpodstawne, bowiem trudno sobie wyobrazić rozwój współczesnej medycyny bez poważnego wsparcia ze strony nowych technologii. Pandemia koronawirusa pokazała, że choć IT nie stanowi panaceum na wszystkie bolączki świata, niewątpliwie bywa pomocne.

O ile część dostawców rozwiązań informatycznych dla sektora zdrowia patrzy w przyszłość z optymizmem, o tyle pozostali są nieco bardziej powściągliwi w ocenach. Wojciech Muras, CEO Netology, uważa, że wspomniana powyżej włoska historia powinna być… sygnałem ostrzegawczym dla firm realizujących kontrakty dla służby zdrowia.

– Sytuacja na Półwyspie Apenińskim pokazuje złożoność rynku medycznego. Brak źródeł finansowania przyczynia się do fiaska nawet najlepszych pomysłów. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie strony uczestniczące we wdrożeniach IT dla medycyny,  podjęły rzeczowe i uczciwe rozmowy na temat inwestycji w sektorze zdrowia – tłumaczy Wojciech Muras.

Telemedycyna na liście priorytetów

Podczas mającego niedawno miejsce Cisco Live 2020, Chuck Robbins, dyrektor generalny koncernu oznajmił, że w kolejnych miesiącach i latach opieka zdrowotna zmieni się na zawsze. Miał przy tym na myśli zarówno podstawowe zagadnienia, takie jak wirtualne wizyty w gabinetach lekarskich, jak i zupełnie nowe możliwości w zakresie diagnostyki czy konsultacji zespołów eksperckich. Przykładowo, w ostatnich miesiącach na pierwszy plan wysuwa się w tym kontekście opieka medyczna w modelu online. To oczywiste, skoro w wyniku obostrzeń znaczna część pacjentów musiała  komunikować się z lekarzami zdalnie. Wiele wskazuje na to, że chorzy nie zrezygnują z tej formy kontaktu nawet po wygaśnięciu epidemii.

– Nie tylko pacjenci, ale również lekarze docenili możliwość pracy zdalnej. Specjalista  może w ten sposób  obsługiwać pacjentów z kilku szpitali, nie wychodząc z domu. To się opłaca z ekonomicznego punktu widzenia, a poza tym pozwala przynajmniej częściowo rozwiązać problemy dotyczące niedoboru lekarzy, zwłaszcza tych o wąskich specjalizacjach – mówi Jan Siwek, dyrektor działu medycznego w Alstorze.

Z tegorocznego raportu PwC wynika, że sami pacjenci najchętniej chcieliby wykorzystywać narzędzia telemedyczne do kontaktu z internistą (50,7 proc.) i farmaceutą (39,8 proc.). Warto zauważyć, że wyniki uzyskane przez analityków pokazują, że również rynek apteczny stanowi pole dla rozwoju nowych metod świadczenia usług, szczególnie w kontekście planowanego wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej. Osobną kwestią pozostaje wykorzystanie przez lekarzy systemów wideokonferencyjnych do wymiany wiedzy ze swoimi kolegami po fachu. Mogą to być konsylia z udziałem specjalistów z różnych miejsc globu. Zresztą to samo dotyczy prac badawczych.

– Ostatnie miesiące pokazały, że dysponowanie profesjonalnymi i sprawdzonymi rozwiązaniami wideokonferencyjnymi ułatwia funkcjonowanie podmiotom medycznym. Już wkrótce można spodziewać się zwiększonego zainteresowania ze strony służby medycznej produktami, które zapewniają wysoką jakość obrazu i dźwięku oraz bezpieczeństwo transmisji – prognozuje  Adrian Motylewski, koordynator ds. marketingu w Veracompie.

Zdaniem integratora 

Diana Dąbrowska-Mandrela, Key Account Manager, Netology  

Podstawowym czynnikiem napędzającym informatyzację służby zdrowia są wymagania stawiane przez NFZ. W poprzednich latach większość placówek medycznych wdrożyła systemy medyczne ERP, a wraz z nimi pierwsze e-usługi. Obecnie mniejsze placówki, które mają dostęp do środków unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych, będą inwestowały w narzędzia wspomagające bieżącą działalność, czyli systemy klasy ERP wraz z EDM, serwerownie, sieci komputerowe, rozwiązania do backupu, systemy obiegu dokumentów czy produkty bezpieczeństwa. Z kolei większe ośrodki, takie jak uniwersytety czy instytuty, dysponujące zapleczem naukowo-badawczym, będą wnioskować o granty z Narodowego  Centrum Badań i Rozwoju. Dzięki tym dotacjom mogą realizować projekty wspomagające bezpośrednio procesy leczenia, wykorzystując do tego celu między innymi wielkie zbiory danych czy sztuczną inteligencję. Dodatkowym bodźcem do inwestycji jest wymóg prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, co wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na pojemność dyskową. W przyszłości należy spodziewać się zmian – model chmury prywatnej zastąpi chmura hybrydowa lub publiczna. Również aktualna sytuacja związana z COVID-19 znacząco wpłynęła na zwiększenie inwestycji w technologie, wspierające telemedycynę i rozwój usług elektronicznych.

  

Lekarze ze wsparciem sztucznej inteligencji

Według Grand View Research wartość globalnego rynku chatbotów osiągnie w 2025 r. poziom 1,23 mld dol.,  a przewidywane roczne tempo wzrostu w latach 2020 – 2025 wyniesie 24,3 proc.  Analitycy nie oszacowali udziału w tym segmencie wirtualnych asystentów wspomagających pracę lekarzy, ale nie ulega wątpliwości, że rola tych specyficznych pomocników  powinna sukcesywnie rosnąć. Oczywiście algorytmy nie zastąpią medyków, ale ułatwią podejmowanie decyzji i pozwolą uniknąć błędów wynikających chociażby ze zwykłego przemęczenia.

W nieodległej przyszłości chatboty mogą stać się  pierwszym punktem kontaktu dla pacjenta w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli zaś nie sprostają jakiemuś zadaniu, przekażą sprawę lekarzowi. Istnieje bardzo wiele przypadków, w których chatbot może wspomóc pacjenta, jak chociażby przy zarządzaniu lekami, w udzielaniu pierwszej pomocy w nagłych wypadkach czy dawania zaleceń w przypadku podstawowych problemów medycznych. Pierwsze skrzypce w tym segmencie produktowym grają startupy, m.in. Your.MD, Sensely, Buoy Health czy wrocławska Infermedica.W ostatniej z wymienionych firm nad projektem chatbota  pracuje zespół inżynierów i lekarzy, a polski startup otrzymał do tej pory wsparcie w wysokości 14 mln zł.  Powstałe dzięki temu rozwiązanie (wykorzystujące sztuczną inteligencję) po otrzymaniu od pacjenta opisu niepokojących objawów, zadaje pytania diagnostyczne i ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia różnych chorób.

Zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie nie ogranicza się jedynie do tworzenia  chatbotów wyręczających personel medyczny w realizacji rutynowych zadań. 

– Narzędzia wykorzystujące AI wspierają lekarzy w takich procesach jak segmentacja tkanek czy  rozpoznawanie podejrzanych zjawisk zachodzących w ciele człowieka na podstawie dziesiątków tysięcy zweryfikowanych przykładów. Ta część medycyny bardzo szybko się rozwija. Wiedza porównawcza zawarta w algorytmach decyzyjnych, potwierdzona medycznie, może być szybko wykorzystana jako podpowiedź ułatwiająca wybór najlepszej opcji – mówi Jan Siwek.

Na przykład Petuum, amerykański start-up, jest autorem rozwiązania, które wykorzystuje najnowocześniejsze technologie wizji komputerowej i NLP, czyli programowania neurolingwistycznego, do generowania pisemnych raportów z obrazów rentgenowskich. System rejestruje możliwe nieprawidłowości, a także podsumowuje wyniki oraz wnioski.  – Nasz produkt zapewnia lekarzom wsparcie przy tworzeniu zestawień, oszczędzając ich cenny czas, który mogą poświęcić na przyjmowanie większej liczby pacjentów – wyjaśnia Eric Xing, CEO Petuum.

Placówki zdrowia na celowniku hakerów

Szpitale, firmy farmaceutyczne czy przychodnie lekarskie należą do ulubionych celów ataków hakerów. Według raportu ForgeRock 2020 Consumer Identity Report w ubiegłym roku aż 45 proc. incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych dotyczyło branży opieki zdrowotnej. W ich wyniku instytucje medyczne poniosły straty w wysokości niemal 18 mld dol. Niestety, bieżący rok nie przyniósł poprawy sytuacji. Wręcz przeciwnie, w pierwszym kwartale 2020 r. sektor opieki zdrowotnej stanowił już 51 proc. wszystkich naruszeń. Jak widać cyberprzestępcy w czasie zarazy nie zastosowali taryfy ulgowej wobec medyków. Znamienny jest przykład brytyjskiego National Health Service, który  odpiera około 12 tys. ataków phishingowych dziennie. Hakerzy w czasie koronawirusa wykorzystują przemęczenie personelu medycznego, a także wzrost popularności opieki medycznej on-line.

Z drugiej strony eksperci zajmujący się cyberbezpieczeństwem próbują nieco tonować minorowe nastroje. Pewnego rodzaju pocieszenie stanowi bowiem fakt, że wśród wyciekających informacji niewiele zawiera wrażliwe dane dotyczące chorób nowotworowych, obecności wirusa HIV, aborcji, zdrowia psychicznego itp. Z badań przeprowadzonych przez Johns Hopkins Carey Business School wynika, że spośród prawie 1,5 tys. naruszeń danych w amerykańskich placówkach służby zdrowia w latach 2009 – 2019, które dotknęły 169 mln pacjentów, tylko dwadzieścia dwa przypadki odnosiły się do poufnych informacji medycznych i dotyczyły 2 mln osób.

Niestety, branży medycznej nie omijają też ataki ransomware. W lipcu br. bardzo głośno było chociażby o poważnym incydencie na Wydziale Medycznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco. Hakerzy włamali się na serwery zawierające istotne dane, w tym także rezultaty prac nad COVID-19. Żeby móc kontynuować prace nad ważnymi projektami władze uczelnie zdecydowały się zapłacić okup w wysokości 1,14 mln dol. I chociaż służba zdrowia próbuje walczyć z cyberprzestępcami, to jak na razie znajduje się w głębokiej  defensywie.

– Opieka zdrowotna  w zakresie tworzenia systemów cyberbezpieczeństwa pozostaje znacznie w tyle za innymi branżami, choćby takimi jak sektor bankowy. W tej kwestii kluczowe wydaje się nie tylko zapewnienie odpowiednich środków finansowych, ale budowanie świadomości wyzwań i obowiązków wśród osób odpowiedzialnych za zarządzanie placówkami medycznymi – podkreśla Adrian Motylewski.

Warto uczulać ich na takie wydarzenia,  jak zablokowanie rejestracji szpitalnej, co grozi całkowitym paraliżem obsługi pacjentów, a takie przypadki w Polsce miały już miejsce. Dlatego działy IT w szpitalach muszą wprowadzać różne polityki zabezpieczeń dostępu i odtwarzania szpitalnych baz danych. Zwłaszcza że coraz popularniejsza praca zdalna lekarzy wymaga bezpieczeństwa przesyłania danych w obie strony. Dlatego nowe obszary działania służby zdrowia, a także szybko postępująca popularyzacja porad lekarskich online, otwierają szereg możliwości przed integratorami, którzy zaopatrują szpitale czy przychodnie rejonowe. Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect w Fujitsu, proponuje proaktywne podejście i analizowanie zdarzeń za pośrednictwem pojedynczej platformy SIEM stale monitorującej zdarzenia zachodzące w całym środowisku oraz ich korelację.

Do przerwy 0:1

Pandemia koronawirusa obnażyła słabsze strony firm technologicznych. Choć narzędzia informatyczne ułatwiły płynne przejście na tryb opieki medycznej online, to w zmaganiach z COVID-19 często zawodzą, co przyznają sami przedstawiciele branży IT. Zdaniem Maureen Baker, dyrektora medycznego Your.MD, musi  upłynąć przynajmniej od 6 do 12 miesięcy, zanim pojawi się literatura naukowa, która pomoże w przeprojektowaniu zaawansowanych kontrolerów objawów. Natomiast Hugh Harvey, założyciel biotechnologicznego startupu Hardian, oznajmił, że ma związane ręce z braku wystarczającej ilości odpowiednich danych dotyczących COVID-19. 

– Koronawirus zaskoczył cały świat. Nawet duże międzynarodowe koncerny odczuły jego obecność. Zatem obarczać IT za nieprzygotowanie algorytmów to nadużycie. Tym bardziej, że najprawdopodobniej znowu zawinił  człowiek – przyznaje Jan Siwek.

Nie wszyscy dostawcy rozwiązań IT posypują głowy popiołem. Fujitsu chwali się superkomputerem Fugaku, który jest wykorzystywany przez służby medyczne do monitorowania rozprzestrzeniającej się pandemii i prowadzenia badań nad COVID-19, uwzględniających takie elementy jak terapia i diagnostyka. Apple oraz Googlezakopały po latach topór wojenny i opracowały wspólne rozwiązanie służące do wykrywania, czy użytkownicy smartfonów mieli kontakt z osobą zarażoną. Krzysztof Mędrala podkreśla, że dzięki nowoczesnym narzędziom sekwencjonowania genów szybko udało się poznać dokładny skład genomu patogenu SARS-Cov-2. To z kolei umożliwiło opracowanie terapeutycznych przeciwciał do badań w ciągu kilku tygodni.

Pewnego rodzaju usprawiedliwieniem dla dostawców technologii informatycznych jest to, że  znaleźli się na pierwszej linii frontu i musieli poświęcić swoje siły oraz zasoby na bieżące działania. Taka sytuacja utrudniła opracowanie innowacyjnych rozwiązań, ponieważ bardziej myślano o tym, żeby przetrwać. Ale nic straconego, gdyż walka z COVID-19 nie jest zakończona, i choć spece od IT w pierwszej fazie dali się ograć, to w każdej chwili mogą przejąć inicjatywę.

Zdaniem specjalisty

Łukasz Formas, kierownik zespołu inżynierów, Sophos  

Każda branża mierzy się ze wzrostem liczby cyberzagrożeń i ataków – służba zdrowia, niestety, nie jest wyjątkiem. Oczywiście są placówki dysponujące wysokim poziomem zabezpieczeń, ale też takie, które mają wciąż poważne braki w ochronie. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględni także przyszłe plany rozwoju. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich placówek i jednostek służby zdrowia z pewnością jest ogromna wartość danych medycznych, którymi dysponują. Powinny one podlegać szczególnej ochronie, dlatego poza samymi rozwiązaniami technologicznymi istotne jest podnoszenie świadomości użytkowników systemów i wprowadzanie dobrych praktyk cyberhigieny wśród pracowników.