– Przykładowo, niemal co piąty dolar budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych przeznaczany jest na ochronę zdrowia, co w innych sektorach gospodarki ma miejsce w przypadku zapaści i recesji. Z kolei w Polsce, w czasach pandemii COVID-19 wydatki na ochronę zdrowia zostały znacząco zwiększone. Dzieje się tak dlatego, że wydolna i sprawnie funkcjonująca służba zdrowia staje się elementem bezpieczeństwa narodowego – tłumaczy Krzysztof Mędrala, prezes MedAppu, krakowskiej firmy integratorskiej, oferującej rozwiązania wspomagające diagnostykę obrazową i usługi telemedyczne.

Zarządzający MedAppem są przekonani, że w najbliższej dekadzie informatyzacja branży medycznej zdecydowanie przyspieszy. Ich nadzieje nie są bezpodstawne, bowiem trudno sobie wyobrazić rozwój współczesnej medycyny bez poważnego wsparcia ze strony nowych technologii. Pandemia koronawirusa pokazała, że choć IT nie stanowi panaceum na wszystkie bolączki świata, niewątpliwie bywa pomocne.

O ile część dostawców rozwiązań informatycznych dla sektora zdrowia patrzy w przyszłość z optymizmem, o tyle pozostali są nieco bardziej powściągliwi w ocenach. Wojciech Muras, CEO Netology, uważa, że wspomniana powyżej włoska historia powinna być… sygnałem ostrzegawczym dla firm realizujących kontrakty dla służby zdrowia.

– Sytuacja na Półwyspie Apenińskim pokazuje złożoność rynku medycznego. Brak źródeł finansowania przyczynia się do fiaska nawet najlepszych pomysłów. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie strony uczestniczące we wdrożeniach IT dla medycyny,  podjęły rzeczowe i uczciwe rozmowy na temat inwestycji w sektorze zdrowia – tłumaczy Wojciech Muras.

Telemedycyna na liście priorytetów

Podczas mającego niedawno miejsce Cisco Live 2020, Chuck Robbins, dyrektor generalny koncernu oznajmił, że w kolejnych miesiącach i latach opieka zdrowotna zmieni się na zawsze. Miał przy tym na myśli zarówno podstawowe zagadnienia, takie jak wirtualne wizyty w gabinetach lekarskich, jak i zupełnie nowe możliwości w zakresie diagnostyki czy konsultacji zespołów eksperckich. Przykładowo, w ostatnich miesiącach na pierwszy plan wysuwa się w tym kontekście opieka medyczna w modelu online. To oczywiste, skoro w wyniku obostrzeń znaczna część pacjentów musiała  komunikować się z lekarzami zdalnie. Wiele wskazuje na to, że chorzy nie zrezygnują z tej formy kontaktu nawet po wygaśnięciu epidemii.

– Nie tylko pacjenci, ale również lekarze docenili możliwość pracy zdalnej. Specjalista  może w ten sposób  obsługiwać pacjentów z kilku szpitali, nie wychodząc z domu. To się opłaca z ekonomicznego punktu widzenia, a poza tym pozwala przynajmniej częściowo rozwiązać problemy dotyczące niedoboru lekarzy, zwłaszcza tych o wąskich specjalizacjach – mówi Jan Siwek, dyrektor działu medycznego w Alstorze.

Z tegorocznego raportu PwC wynika, że sami pacjenci najchętniej chcieliby wykorzystywać narzędzia telemedyczne do kontaktu z internistą (50,7 proc.) i farmaceutą (39,8 proc.). Warto zauważyć, że wyniki uzyskane przez analityków pokazują, że również rynek apteczny stanowi pole dla rozwoju nowych metod świadczenia usług, szczególnie w kontekście planowanego wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej. Osobną kwestią pozostaje wykorzystanie przez lekarzy systemów wideokonferencyjnych do wymiany wiedzy ze swoimi kolegami po fachu. Mogą to być konsylia z udziałem specjalistów z różnych miejsc globu. Zresztą to samo dotyczy prac badawczych.

– Ostatnie miesiące pokazały, że dysponowanie profesjonalnymi i sprawdzonymi rozwiązaniami wideokonferencyjnymi ułatwia funkcjonowanie podmiotom medycznym. Już wkrótce można spodziewać się zwiększonego zainteresowania ze strony służby medycznej produktami, które zapewniają wysoką jakość obrazu i dźwięku oraz bezpieczeństwo transmisji – prognozuje  Adrian Motylewski, koordynator ds. marketingu w Veracompie.

Zdaniem integratora 

Diana Dąbrowska-Mandrela, Key Account Manager, Netology  

Podstawowym czynnikiem napędzającym informatyzację służby zdrowia są wymagania stawiane przez NFZ. W poprzednich latach większość placówek medycznych wdrożyła systemy medyczne ERP, a wraz z nimi pierwsze e-usługi. Obecnie mniejsze placówki, które mają dostęp do środków unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych, będą inwestowały w narzędzia wspomagające bieżącą działalność, czyli systemy klasy ERP wraz z EDM, serwerownie, sieci komputerowe, rozwiązania do backupu, systemy obiegu dokumentów czy produkty bezpieczeństwa. Z kolei większe ośrodki, takie jak uniwersytety czy instytuty, dysponujące zapleczem naukowo-badawczym, będą wnioskować o granty z Narodowego  Centrum Badań i Rozwoju. Dzięki tym dotacjom mogą realizować projekty wspomagające bezpośrednio procesy leczenia, wykorzystując do tego celu między innymi wielkie zbiory danych czy sztuczną inteligencję. Dodatkowym bodźcem do inwestycji jest wymóg prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, co wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na pojemność dyskową. W przyszłości należy spodziewać się zmian – model chmury prywatnej zastąpi chmura hybrydowa lub publiczna. Również aktualna sytuacja związana z COVID-19 znacząco wpłynęła na zwiększenie inwestycji w technologie, wspierające telemedycynę i rozwój usług elektronicznych.

  

Lekarze ze wsparciem sztucznej inteligencji

Według Grand View Research wartość globalnego rynku chatbotów osiągnie w 2025 r. poziom 1,23 mld dol.,  a przewidywane roczne tempo wzrostu w latach 2020 – 2025 wyniesie 24,3 proc.  Analitycy nie oszacowali udziału w tym segmencie wirtualnych asystentów wspomagających pracę lekarzy, ale nie ulega wątpliwości, że rola tych specyficznych pomocników  powinna sukcesywnie rosnąć. Oczywiście algorytmy nie zastąpią medyków, ale ułatwią podejmowanie decyzji i pozwolą uniknąć błędów wynikających chociażby ze zwykłego przemęczenia.

W nieodległej przyszłości chatboty mogą stać się  pierwszym punktem kontaktu dla pacjenta w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli zaś nie sprostają jakiemuś zadaniu, przekażą sprawę lekarzowi. Istnieje bardzo wiele przypadków, w których chatbot może wspomóc pacjenta, jak chociażby przy zarządzaniu lekami, w udzielaniu pierwszej pomocy w nagłych wypadkach czy dawania zaleceń w przypadku podstawowych problemów medycznych. Pierwsze skrzypce w tym segmencie produktowym grają startupy, m.in. Your.MD, Sensely, Buoy Health czy wrocławska Infermedica.W ostatniej z wymienionych firm nad projektem chatbota  pracuje zespół inżynierów i lekarzy, a polski startup otrzymał do tej pory wsparcie w wysokości 14 mln zł.  Powstałe dzięki temu rozwiązanie (wykorzystujące sztuczną inteligencję) po otrzymaniu od pacjenta opisu niepokojących objawów, zadaje pytania diagnostyczne i ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia różnych chorób.

Zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie nie ogranicza się jedynie do tworzenia  chatbotów wyręczających personel medyczny w realizacji rutynowych zadań. 

– Narzędzia wykorzystujące AI wspierają lekarzy w takich procesach jak segmentacja tkanek czy  rozpoznawanie podejrzanych zjawisk zachodzących w ciele człowieka na podstawie dziesiątków tysięcy zweryfikowanych przykładów. Ta część medycyny bardzo szybko się rozwija. Wiedza porównawcza zawarta w algorytmach decyzyjnych, potwierdzona medycznie, może być szybko wykorzystana jako podpowiedź ułatwiająca wybór najlepszej opcji – mówi Jan Siwek.

Na przykład Petuum, amerykański start-up, jest autorem rozwiązania, które wykorzystuje najnowocześniejsze technologie wizji komputerowej i NLP, czyli programowania neurolingwistycznego, do generowania pisemnych raportów z obrazów rentgenowskich. System rejestruje możliwe nieprawidłowości, a także podsumowuje wyniki oraz wnioski.  – Nasz produkt zapewnia lekarzom wsparcie przy tworzeniu zestawień, oszczędzając ich cenny czas, który mogą poświęcić na przyjmowanie większej liczby pacjentów – wyjaśnia Eric Xing, CEO Petuum.

Placówki zdrowia na celowniku hakerów

Szpitale, firmy farmaceutyczne czy przychodnie lekarskie należą do ulubionych celów ataków hakerów. Według raportu ForgeRock 2020 Consumer Identity Report w ubiegłym roku aż 45 proc. incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych dotyczyło branży opieki zdrowotnej. W ich wyniku instytucje medyczne poniosły straty w wysokości niemal 18 mld dol. Niestety, bieżący rok nie przyniósł poprawy sytuacji. Wręcz przeciwnie, w pierwszym kwartale 2020 r. sektor opieki zdrowotnej stanowił już 51 proc. wszystkich naruszeń. Jak widać cyberprzestępcy w czasie zarazy nie zastosowali taryfy ulgowej wobec medyków. Znamienny jest przykład brytyjskiego National Health Service, który  odpiera około 12 tys. ataków phishingowych dziennie. Hakerzy w czasie koronawirusa wykorzystują przemęczenie personelu medycznego, a także wzrost popularności opieki medycznej on-line.

Z drugiej strony eksperci zajmujący się cyberbezpieczeństwem próbują nieco tonować minorowe nastroje. Pewnego rodzaju pocieszenie stanowi bowiem fakt, że wśród wyciekających informacji niewiele zawiera wrażliwe dane dotyczące chorób nowotworowych, obecności wirusa HIV, aborcji, zdrowia psychicznego itp. Z badań przeprowadzonych przez Johns Hopkins Carey Business School wynika, że spośród prawie 1,5 tys. naruszeń danych w amerykańskich placówkach służby zdrowia w latach 2009 – 2019, które dotknęły 169 mln pacjentów, tylko dwadzieścia dwa przypadki odnosiły się do poufnych informacji medycznych i dotyczyły 2 mln osób.

Niestety, branży medycznej nie omijają też ataki ransomware. W lipcu br. bardzo głośno było chociażby o poważnym incydencie na Wydziale Medycznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco. Hakerzy włamali się na serwery zawierające istotne dane, w tym także rezultaty prac nad COVID-19. Żeby móc kontynuować prace nad ważnymi projektami władze uczelnie zdecydowały się zapłacić okup w wysokości 1,14 mln dol. I chociaż służba zdrowia próbuje walczyć z cyberprzestępcami, to jak na razie znajduje się w głębokiej  defensywie.

– Opieka zdrowotna  w zakresie tworzenia systemów cyberbezpieczeństwa pozostaje znacznie w tyle za innymi branżami, choćby takimi jak sektor bankowy. W tej kwestii kluczowe wydaje się nie tylko zapewnienie odpowiednich środków finansowych, ale budowanie świadomości wyzwań i obowiązków wśród osób odpowiedzialnych za zarządzanie placówkami medycznymi – podkreśla Adrian Motylewski.

Warto uczulać ich na takie wydarzenia,  jak zablokowanie rejestracji szpitalnej, co grozi całkowitym paraliżem obsługi pacjentów, a takie przypadki w Polsce miały już miejsce. Dlatego działy IT w szpitalach muszą wprowadzać różne polityki zabezpieczeń dostępu i odtwarzania szpitalnych baz danych. Zwłaszcza że coraz popularniejsza praca zdalna lekarzy wymaga bezpieczeństwa przesyłania danych w obie strony. Dlatego nowe obszary działania służby zdrowia, a także szybko postępująca popularyzacja porad lekarskich online, otwierają szereg możliwości przed integratorami, którzy zaopatrują szpitale czy przychodnie rejonowe. Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect w Fujitsu, proponuje proaktywne podejście i analizowanie zdarzeń za pośrednictwem pojedynczej platformy SIEM stale monitorującej zdarzenia zachodzące w całym środowisku oraz ich korelację.

Do przerwy 0:1

Pandemia koronawirusa obnażyła słabsze strony firm technologicznych. Choć narzędzia informatyczne ułatwiły płynne przejście na tryb opieki medycznej online, to w zmaganiach z COVID-19 często zawodzą, co przyznają sami przedstawiciele branży IT. Zdaniem Maureen Baker, dyrektora medycznego Your.MD, musi  upłynąć przynajmniej od 6 do 12 miesięcy, zanim pojawi się literatura naukowa, która pomoże w przeprojektowaniu zaawansowanych kontrolerów objawów. Natomiast Hugh Harvey, założyciel biotechnologicznego startupu Hardian, oznajmił, że ma związane ręce z braku wystarczającej ilości odpowiednich danych dotyczących COVID-19. 

– Koronawirus zaskoczył cały świat. Nawet duże międzynarodowe koncerny odczuły jego obecność. Zatem obarczać IT za nieprzygotowanie algorytmów to nadużycie. Tym bardziej, że najprawdopodobniej znowu zawinił  człowiek – przyznaje Jan Siwek.

Nie wszyscy dostawcy rozwiązań IT posypują głowy popiołem. Fujitsu chwali się superkomputerem Fugaku, który jest wykorzystywany przez służby medyczne do monitorowania rozprzestrzeniającej się pandemii i prowadzenia badań nad COVID-19, uwzględniających takie elementy jak terapia i diagnostyka. Apple oraz Googlezakopały po latach topór wojenny i opracowały wspólne rozwiązanie służące do wykrywania, czy użytkownicy smartfonów mieli kontakt z osobą zarażoną. Krzysztof Mędrala podkreśla, że dzięki nowoczesnym narzędziom sekwencjonowania genów szybko udało się poznać dokładny skład genomu patogenu SARS-Cov-2. To z kolei umożliwiło opracowanie terapeutycznych przeciwciał do badań w ciągu kilku tygodni.

Pewnego rodzaju usprawiedliwieniem dla dostawców technologii informatycznych jest to, że  znaleźli się na pierwszej linii frontu i musieli poświęcić swoje siły oraz zasoby na bieżące działania. Taka sytuacja utrudniła opracowanie innowacyjnych rozwiązań, ponieważ bardziej myślano o tym, żeby przetrwać. Ale nic straconego, gdyż walka z COVID-19 nie jest zakończona, i choć spece od IT w pierwszej fazie dali się ograć, to w każdej chwili mogą przejąć inicjatywę.

Zdaniem specjalisty

Łukasz Formas, kierownik zespołu inżynierów, Sophos  

Każda branża mierzy się ze wzrostem liczby cyberzagrożeń i ataków – służba zdrowia, niestety, nie jest wyjątkiem. Oczywiście są placówki dysponujące wysokim poziomem zabezpieczeń, ale też takie, które mają wciąż poważne braki w ochronie. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględni także przyszłe plany rozwoju. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich placówek i jednostek służby zdrowia z pewnością jest ogromna wartość danych medycznych, którymi dysponują. Powinny one podlegać szczególnej ochronie, dlatego poza samymi rozwiązaniami technologicznymi istotne jest podnoszenie świadomości użytkowników systemów i wprowadzanie dobrych praktyk cyberhigieny wśród pracowników.

  

Przemysław Kania, dyrektor generalny, Cisco  

W ostatnim czasie obserwowaliśmy ogromne zmiany w podejściu do opieki zdrowotnej przy udziale technologii. Oczywiście ich impulsem była pandemia COVID-19. Ten okres pokazał, że technologia odgrywa kluczową rolę, nie tylko w szybkim reagowaniu na pandemię, chociażby oferując rozwiązania ułatwiające kontakty pacjentów z pracownikami służby zdrowia, ale także umożliwiając efektywne i zdalne administrowanie placówkami, pilnowanie inwentaryzacji sprzętu, czy, z perspektywy szerszej niż Polska – tworzenie polowych szpitali i przychodni wyposażonych w odpowiednie narzędzia cyfrowe. A skoro mowa o mariażu technologii i medycyny, nie możemy zapominać o rosnącej roli wykorzystania zaawansowanej analityki i chmury obliczeniowej, które dają fundament technologiom uczenia maszynowego. Już teraz pojawiają się pierwsze sygnały dotyczące obrazowania zmian nowotworowych przez komputery i postępów, jakie dokonują się na tym polu. Technologie w służbie medycyny to także wykorzystanie możliwości, które niesie wirtualna i rozszerzona rzeczywistość. Mamy już niesamowite przykłady, w tym dotyczące kardiologii inwazyjnej i wykorzystania okularów do VR w edukacji lekarzy oraz próbnych zabiegach w przestrzeni wirtualnej.

  

Robert Pakowski, Data Center Transformation Architect, Fujitsu  

Obserwując branżę medyczną, zauważamy dwa główne wyzwania – starzejące się społeczeństwo i szybko rosnące koszty opieki medycznej. Dlatego też branża IT powinna budować predykcyjne i zapobiegawcze rozwiązania dla sektora medycznego bazujące na analizie danych, automatyzacji procesów i komunikacji. Narzędzia wykorzystujące Internet rzeczy zapewnią spersonalizowaną opiekę medyczną, robotyka zaś wspomoże leczenie. Przykładem zaawansowanej robotyki jest robot chirurgiczny da Vinci, który w polskich placówkach medycznych przeprowadził setki precyzyjnych zabiegów. Z pewnością skala zastosowań tego typu urządzeń będzie rosła.  Ogromny udział w wielu płaszczyznach medycyny będą odgrywały systemy oparte na sztucznej inteligencji, które doskonale sprawdzą się w zakresie monitorowania stanu zdrowia, analizy i zaawansowanej diagnostyki.

  

Artykuł Medycyna skazana na IT pochodzi z serwisu CRN.

Co nie zmienia faktu, że potrzeby w zakresie informatyzacji jednostek ochrony zdrowia nadal są olbrzymie. Z uwagi na konieczność przejścia na elektroniczną dokumentację medyczną i związane z nią kolejne etapy digitalizacji (wdrożenie e-recepty, e-skierowań) będzie dużo do zrobienia w tym zakresie jeszcze przez wiele lat. Tym bardziej że wymagania rosną, chociażby ze względu na uchwalone w lipcu br. kolejne przepisy, które mają przyspieszyć informatyzację sektora medycznego. Przewidują one m.in. automatyzację określenia poziomu odpłatności leków na e-recepcie oraz możliwość pobierania wszystkich danych pacjenta z platformy e-Zdrowie.

Przedstawiciele firm projektowych są zgodni, że zwłaszcza obowiązek całkowitej cyfryzacji elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) oraz jego kolejne etapy są i pozostaną motorem inwestycji w rozwiązania IT w placówkach medycznych w najbliższych latach. Obecnie nabierają one tempa w związku z wdrożeniem e-recept. Będą one obowiązkowe od 1 stycznia 2020 r., co oznacza, że wszyscy lekarze muszą być gotowi do ich wystawiania. Potem trzeba będzie przygotować się do e-skierowań (do 1 stycznia 2021 r.).

Wprawdzie zbliża się koniec aktualnej perspektywy finansowej UE (2014–2020), co może doprowadzić do przykręcenia kurka z pieniędzmi – przynajmniej na jakiś czas – ale trudno powiedzieć, czy tak rzeczywiście się stanie.

– Ze względu na wymagane ustawami terminy wdrażania nowych rozwiązań nie jest wykluczone wspomaganie inwestycji środkami z budżetu centralnego – uważa Kazimierz Cięciak, dyrektor konsultingu w Comarch Healthcare.

EDM: cyfryzacja wszystkiego

Z powodu transformacji ochrony zdrowia – z papieru do EDM – niezbędne są inwestycje w infrastrukturę, która w wielu miejscach i bez tego jest już przeciążona. Konieczna okazuje się choćby rozbudowa przestrzeni dyskowych do przechowywania i udostępniania mnóstwa cyfrowych informacji, poprawa wydajności sieci oraz korzystających z niej urządzeń i aplikacji, a jednocześnie zwiększenie poziomu bezpieczeństwa danych. Co istotne, zwłaszcza szpitale potrzebują infrastruktury o najwyższej niezawodności i dostępności, ponieważ od jej sprawnego działania może zależeć ludzkie życie. Z tych powodów w wielu placówkach, nawet tam, gdzie jest choć jeden lekarz, trzeba zmodernizować systemy informatyczne. Będzie potrzebny nowy sprzęt, jak serwery, macierze, sieciówka, urządzenia do zasilania gwarantowanego, komputery, ale też oprogramowanie i usługi.

– Dla jednostek ochrony zdrowia EDM oznacza konieczność budowania infrastruktury sprzętowej i wprowadzenia mechanizmów podpisywania dokumentów medycznych zgodnie z obowiązującym prawem. Zmiana ta będzie się też wiązała z potrzebą „ucyfrowienia” lekarzy, czyli tworzeniem ergonomicznych i przyjaznych systemów informatycznych, z których każdy specjalista będzie mógł sprawnie korzystać – wyjaśnia Jan Butkiewicz, zastępca dyrektora Pionu Opieki Zdrowotnej w Asseco.

Istotna jest także możliwość korzystania z platformy e-Zdrowie, która ma umożliwić pobieranie i wymianę danych oraz dostęp dla lekarzy do informacji medycznej o konkretnym pacjencie. Jako kolejny obszar inwestycji w sektorze medycznym należy wskazać wdrażanie rozwiązań mobilnych, takich jak aplikacje umożliwiające umówienie wizyty lub dostęp do dokumentacji. Prawdopodobny jest również rozwój oferty chmurowej – rozwiązanie te są stosowane w celu optymalizacji kosztów i poprawy bezpieczeństwa danych. W związku z EDM-em można spodziewać się zapotrzebowania na rozwiązania informatyczne zwłaszcza w mniejszych placówkach.

– Najwięcej będą inwestować przychodnie i gabinety, przede wszystkim ze względu na obowiązkowość e-recepty od 1 stycznia 2020 r. Szpitale i apteki w ogromnej większości już dokonały głównych inwestycji w IT – twierdzi Tomasz Judycki, wiceprezes Atende.

Według niego obok e-recepty na gwałtowny rozwój IT w sektorze zdrowia wpłynie planowane zwiększenie finansowania przez NFZ placówek, które korzystają z EDM. Z kolei eksperci Vertiva zwracają uwagę, że placówki ochrony zdrowia budują sieci wspierające połączone systemy, tworząc tzw. cyfrowe szpitale. To kolejny obszar wdrożeń, obejmujący systemy PACS (archiwizacji obrazu i komunikacji), radiologiczny system informacyjny (RIS), szpitalny system informacyjny (HIS). Związany jest z monitorowaniem i zarządzaniem przepływem zadań oddziałów radiologicznych i całych szpitali, w tym generowaniem elektronicznej dokumentacji medycznej. Wdrożenia takie obejmują również systemy do radiografii komputerowej i cyfrowej oraz urządzenia umożliwiające drukowanie klisz.

W sektorze ochrony zdrowia bardzo ważne jest ponadto zapewnienie zgodności sieci i implementowanych rozwiązań ze standardami regulacyjnymi (w przypadku obrazowania cyfrowego – DICOM, wymiany informacji w środowiskach medycznych – HL7 i in.). Zainteresowani integratorzy powinni więc dysponować wiedzą także w tej dziedzinie.

Największą część tortu dzielą między siebie krajowi i międzynarodowi gracze, zajmujący się dużymi projektami. Obecnie duże inwestycje są związane z budową regionalnych platform e-usług i wymiany informacji medycznej. Większe inwestycje dotyczą również szpitali.

Jak zauważają przedstawiciele największych integratorów, w sektorze ochrony zdrowia jest jednak miejsce dla mniejszych podmiotów. Potentaci koncentrują się z reguły na dostarczaniu kompleksowych platform aplikacyjnych. Przy wielu projektach potrzebują kooperantów i podwykonawców. Oznacza to możliwości współpracy dla firm specjalizujących się np. w sprzedaży elementów infrastruktury (serwerów, sieciówki, komputerów), wdrożeniach i integracji, zapewnianiu cyberochrony. Cyfryzacja znacznie zwiększa zapotrzebowanie na wydajność i niezawodność łączności sieciowej oraz dostępu do danych. Potrzebna jest przy tym odpowiednia przestrzeń do przechowywania danych, co z kolei wymusi modernizację rozwiązań sieciowych czy rozbudowę storage’u. Mniejsi integratorzy mają też możliwości w zakresie zapewnienia ciągłości pracy placówek medycznych.

– Szpitale cierpią na niedobór kadry IT. Wiele razy spotykałem się z firmami, które „zadomowiły się” w różnych placówkach ochrony zdrowia i współpracowały z nimi od lat – podkreśla Kazimierz Cięciak.

Według niego w szpitalach i innych podmiotach działa wiele niezintegrowanych systemów informatycznych, a ich scalenie to kolejne zadanie także dla mniejszych firm IT.

Duży rynek małych podmiotów

Obiecującym typem klientów dla małych integratorów są specjalistyczne gabinety i niewielkie prywatne przychodnie. Co istotne, także takie jednostki mogą korzystać z unijnych funduszy na cyfryzację ochrony zdrowia, które stanowią obecnie najważniejszy czynnik napędzający inwestycje w tym sektorze.

– Wszystkie takie podmioty muszą sprostać wymogom przejścia na elektroniczną dokumentację medyczną i innym, wynikającym z obecnych i przyszłych regulacji. Poza tym to segment, w którym wciąż następują zmiany. Małe gabinety i przychodnie powstają, łączą się z innymi, systematycznie poszerzają zakres działania. Każda taka zmiana w większym czy mniejszym stopniu wiąże się z systemami informatycznymi. Dlatego to duży, perspektywiczny rynek dla integratorów, zwłaszcza tych o zasięgu lokalnym – uważa Kazimierz Cięciak.

Takie podmioty potrzebują funkcjonalnych, prostych w użyciu rozwiązań, które będzie w stanie bez problemu obsłużyć lekarz lub inna osoba z personelu placówki medycznej. Tego rodzaju oczekiwania spełnia oprogramowanie udostępniane w modelu chmurowym na zwykłym laptopie lub smartfonie. Jako że małe podmioty z reguły nie mają swoich specjalistów IT, integratorzy powinni być gotowi na stałe wsparcie i szybką pomoc w razie problemów. Dla mniejszych klientów ważna jest możliwość osobistego kontaktu z integratorem.

– Lekarze bardzo cenią swój czas. Wygra ten, kto dostarczy gotowe, skonfigurowane, działające rozwiązanie i będzie dostępny, gdy coś nie działa. Funkcjonowanie w stylu „panie doktorze, tutaj login i hasło, zaraz pokażę, jak wystawiać e-receptę” jest bardzo cenione w tym środowisku – zauważa Tadeusz Judycki.

Prywatne placówki, konkurując między sobą, poszukują rozwiązań usprawniających obsługę pacjentów, pracę lekarzy i personelu, jak również obniżających koszty. Są bardziej otwarte na innowacje i nowoczesne technologie, w tym tablety medyczne czy systemy do wideokonsultacji.

Duzi integratorzy odnotowują w ostatnich latach wyraźny wzrost zainteresowania rozwiązaniami z zakresu telemedycyny umożliwiającymi zdalny kontakt z pacjentem i diagnozę. Rosnącym popytem cieszą się też różne systemy wykorzystujące sztuczną inteligencję, co wskazuje na przyszłe zapotrzebowanie na usługi firm posiadających kompetencje w tym zakresie.

Warto podkreślić, że dla mniejszych integratorów sporą barierą utrudniającą bezpośrednią współpracę z dużymi jednostkami publicznymi ochrony zdrowia, jak szpitale i przychodnie, są zatory płatnicze, niestety będące standardem w tym sektorze. Nawet tzw. ustawa antyzatorowa, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2020 r., niewiele zmieni. Placówki ochrony zdrowia wyłączono z rygoru płatności wykonawcom w ciągu 30 dni, co narzuci pozostałym dłużnikom z sektora publicznego nowy akt prawny.

Artykuł IT w medycynie: rośnie wartość inwestycji pochodzi z serwisu CRN.

Zastrzeżenia kontrolerów wzbudziła jakość elektronicznej dokumentacji pacjentów. Przykładowo, jeśli dokumenty medyczne powstały najpierw na papierze, a później zyskały postać elektroniczną, to dane różniły się od siebie. Źle też funkcjonował dostęp do EDM. Jednostki uczestniczące w projekcie nie mogły korzystać ze wszystkich dokumentów w wersji cyfrowej. Udało się udostępnić tylko kilka rodzajów danych.

Z raportu NIK wynika, że przyczyny błędów leżą często po stronie jednostek ochrony zdrowia. Nie zawsze konsultują one założenia projektów z personelem medycznym. Integratorzy nie mają też fachowych partnerów w obsługiwanych placówkach. Tylko w jednej z nich utworzono zespół odpowiedzialny za wdrożenie systemu. Skutkiem są męki integratorów i porażki projektów, którymi nawiasem mówiąc, nierzadko interesuje się CBA (właśnie ze względu na sygnały o problemach) – takie wnioski płyną z tegorocznego raportu biura. Te obserwacje potwierdzają znaczenie kompetencji w zakresie konsultingu w obsłudze zamówień sektora medycznego.

Kontrolerzy NIK wskazali także na problem kosztów utrzymania projektów. W jednym ze szpitali usługi zapewnienia integracji oprogramowania z systemem raportowo-analitycznym po zakończeniu okresu gwarancji wyceniono na 700 tys. zł, czyli aż 25 proc. kwoty całego projektu.

NIK konkluduje, że w przyszłości kłopotem dla placówek ochrony zdrowia może być zapewnienie środków finansowych na utrzymanie projektu. Zachodzi więc obawa, że za kilka lat – po wyczerpaniu albo zmniejszeniu puli unijnych grantów, które obecnie nierzadko pokrywają większość kosztów projektów – dojdzie do spowolnienia inwestycji w sektorze medycznym.

Stwierdziwszy sporo niedociągnięć, NIK informuje, że nie wyklucza kontroli projektów dotyczących e-Zdrowia w innych województwach.

Rozwój wymuszany prawnie

Informatyzacja ochrony zdrowia postępuje, mimo że nie przebiega bez poważnych wstrząsów i opóźnień – dość przypomnieć odstąpienie od umów z wykonawcami na platformę P1 w 2015 r. czy przekładane kilka razy wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej. Coraz to nowe regulacje prawne wymagają od szpitali, przychodni, aptek, a nawet gabinetów lekarskich dalszych inwestycji w sprzęt i oprogramowanie. W najbliższych latach można więc spodziewać się nowych zamówień, a nawet przyspieszenia realizacji projektów wraz ze zbliżającym się końcem aktualnej perspektywy finansowej UE (2014–2020) i realizacją Strategii Rozwoju E-Zdrowia w Polsce (2018–2022).
Co będzie motorem rozwoju rynku w najbliższym czasie? Branża wskazuje przede wszystkim na zbliżające się terminy finalizacji kolejnych zadań, wynikających z regulacji prawnych i celów strategicznych. Jest to obowiązek całkowitego przejścia jednostek ochrony zdrowia na elektroniczną dokumentację medyczną (EDM). Nowy termin to 1 stycznia 2019 r. Trwa także cyfryzacja systemu zwolnień lekarskich (1 grudnia 2018 r. – tu oczywiście też jest poślizg). W tej kwestii jest jeszcze sporo do zrobienia, bo w sierpniu br. według ZUS ponad połowę (52 proc.) zwolnień wystawiano na papierze. Dalej na tej swoistej medycznej road mapie znajdują się e-recepty. W pierwszej kolejności inwestycje objęły apteki, które od 1 stycznia 2019 r. mają być gotowe do realizacji recept elektronicznych. Do 2020 r. do systemu mają włączać się stopniowo inne placówki medyczne. Na razie w br. w kilku miastach ruszyły pilotażowe projekty. W kolejce do implementacji czekają jeszcze e-skierowania (2021 r.).

Ponadto ze względu na rosnącą liczbę cyberzagrożeń, wymagania RODO oraz postępującą cyfryzację usług medycznych – co oznacza przetwarzanie i gromadzenie mnóstwa danych wrażliwych – podmioty z sektora medycznego będą musiały wdrażać rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo informacji. Jednocześnie rosnąca liczba danych oraz potrzeba zapewnienia dostępu do nich spowodują konieczność rozbudowy i modernizacji infrastruktury sieciowej i storage’owej. Poza tym doświadczenia z rozwiniętych rynków wskazują, że coraz ważniejszą rolę na rynku IT w medycynie będą odgrywać rozwiązania mobilne.

Małe i prywatne sięgną do kasy

Zwiększenia liczby zamówień w najbliższych kwartałach – związanych z EDM-em, e-skierowaniami czy e-receptami – można spodziewać się zwłaszcza w mniejszych jednostkach, w tym prywatnych. Duże podmioty będą zapewne dostosowywać do nowych wymagań już działające systemy.

– Największej aktywności oczekujemy w małych i średnich ośrodkach medycznych. Głównie w zakresie wdrożeń oprogramowania do obsługi EDM-u i e-usług. Wiele z tych placówek będzie również uzupełniało sprzęt i rozbudowywało infrastrukturę sieciową  – przewiduje Wojciech Kulbiński, menedżer ds. współpracy z partnerami w Asseco.

Do nowych rozwiązań usprawniających działanie placówek medycznych i obsługę pacjentów należą systemy do telemedycyny (np. konsultacji wideo) oraz systemy informacji oparte na specjalistycznych tabletach. Będą w nie inwestować niepubliczne podmioty, takie jak prywatne przychodnie czy szpitale. Tego typu potencjalni klienci interesują się nowościami, aby skuteczniej konkurować o pacjentów, usprawnić zarządzanie, a także zmniejszyć koszty działania placówki. Wpływ na popyt w sektorze ochrony zdrowia będą miały także kolejne regulacje prawne. Wskazują one na kierunek inwestycji w najbliższych kwartałach i latach.

W ostatnich tygodniach rząd przyjął projekt nowelizacji ustaw dotyczących świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz opieki zdrowotnej. Zakłada ona, że jednym z zadań NFZ będzie finansowanie informatyzacji opieki zdrowotnej. Na zakup sprzętu i oprogramowania niezbędnego do wystawiania e-recept w 2018 r. jednostki ochrony zdrowia będą mogły uzyskać dotacje do 60 proc. kosztów zakupu. Pula środków na ten cel w bieżącym roku wyniesie 50 mln zł. Skorzystają z nich głównie małe i średnie placówki, więc będzie to dodatkowy impuls do inwestycji w takich podmiotach. Co istotne, również lekarze będą mogli starać się o wsparcie na zakup sprzętu komputerowego.

Kolejną nowością jest ustawa o Internetowym Koncie Pacjenta, która ma umożliwić obywatelom dostęp do dokumentacji oraz informacji o udzielonych świadczeniach (np. receptach, skierowaniach, zabiegach i konsultacjach oraz ich kosztach). Recepty będzie można wystawiać za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, po zdalnym zbadaniu czy konsultacji, co niewątpliwie przyczyni się do rozwoju telemedycyny.

Nowe przepisy zobowiązują podmioty medyczne prowadzące rejestry do zapewniania zgodności ich systemów IT z wymaganiami, jakie określi minister zdrowia. Trzeba będzie zapewnić możliwość wymiany informacji między systemami i kooperację w zakresie pomocy użytkownikom kont. Ustawa o IKP wprowadza jednolite standardy dla systemów IT szpitali i jednostek prowadzących rejestry medyczne.

Integratorzy: sojusze i outsourcing

W ocenie firm z branży w sektorze medycznym jest miejsce zarówno dla największych integratorów, jak i małych firm. Wynika to z liczby i zakresu zadań związanych z cyfryzacją sektora ochrony zdrowia. Regulacje prawne obowiązują i duże jednostki, i małe placówki, a nawet pojedynczych lekarzy.

Ostatnio kolejne podmioty w mniejszych miejscowościach informowały o uzyskaniu dostępu do środków na projekty informatyczne. Przykładowo Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej wyceniło projekt informatyzacji w celu wprowadzenia EDM na ok. 3,3 mln zł. Niedawno uzyskało dofinansowanie na ten cel z funduszy unijnych (2,8 mln zł). Szpitale w Kraśniku i Radzyniu Podlaskim na Lubelszczyźnie na rozbudowę infrastruktury i e-usług przeznaczą 3,7 mln zł oraz 2,6 mln zł. Szpital w Świdnicy wydał niedawno ponad 3 mln zł na wdrożenie platformy e-usług. Dane ilustrują również wartość i cele wdrożeń w regionalnych palcówkach ochrony zdrowia.

Na rynku projektowym w sektorze medycznym dominuje kilka dużych przedsiębiorstw, natomiast mniejsi integratorzy mogą zająć się podwykonawstwem na rzecz większych firm, zwłaszcza w zakresie infrastruktury sprzętowej. Najwięksi dostawcy software’u wykorzystywanego do tworzenia dokumentacji medycznej i zarządzania nią są skoncentrowani na oprogramowaniu i usługach, zostawiając często sprzęt innym podmiotom.

– Wsparciem dla dużych firm obsługujących sektor medyczny mogą być mniejsi integratorzy. Posiadając odpowiednią wiedzę, z powodzeniem mogą odpowiadać np. za dostarczenie urządzeń – uważa Adrian Motylewski, specjalista ds. rozwiązań IT dla rynku medycznego w Veracompie.

Są też i takie obszary, gdzie rynek jest już dość hermetyczny. Część projektów to domena samych producentów i dużych integratorów o wysokiej specjalizacji. Na przykład zamówienia związane z obrazowaniem medycznym (dotyczącym CT, MR, RTG) to postępowania powiązane z zakupami sprzętu. Stąd nierzadko uczestniczą w nich bezpośrednio producenci. Mniejsi gracze czy też podmioty bez odpowiedniej specjalizacji mają niewielkie szanse na rozwój również w przypadku specjalistycznego oprogramowania do różnorodnej diagnostyki.

Kolejnym polem do działania dla integratorów jest outsourcing, co jest związane – tak jak na innych rynkach wertykalnych – z rosnącą złożonością systemów informatycznych. W tej sytuacji na znaczeniu zyskuje wiedza ekspercka a także kompetencje doradcze. Usługi przekazywane zewnętrznym podmiotom obejmują przede wszystkim zarządzanie infrastrukturą IT i przechowywanie danych.

– Najwyżej wyceniane są usługi z pogranicza IT i konsultingu. Klienci oczekują połączenia kompetencji z zakresu IT z wiedzą dotyczącą ich biznesu – twierdzi Wojciech Kulbiński.

Jak zauważają firmy z branży, outsourcingiem IT mogą być zainteresowane głównie mniejsze placówki ochrony zdrowia. Chętnie na takie wsparcie decydują się ponadto podmioty prywatne.

Natomiast publiczna opieka medyczna, a zwłaszcza szpitale, nadal polega głównie na własnej infrastrukturze i wewnętrznych działach IT. Jednak i w takich miejscach część usług, szczególnie wymagających wysokiej specjalizacji, będzie w najbliższych latach zlecana na zasadzie outsourcingu. To zresztą już się dzieje. Wyzwaniem dla integratorów będzie potrzeba sprostania niemałym wymaganiom – dużej specjalizacji oraz konieczności sprawnego przekazywania krytycznych danych, np. wyników badań, w przypadku których opóźnienia mogą zagrażać życiu pacjenta.
 

Artykuł IT w medycynie: nie tylko dla dużych graczy pochodzi z serwisu CRN.