Zacznijmy od polityki, od której, jakkolwiek by się chciało, nie da się uciec. A konkretnie od tego jak politycy, jako jednostki, ze wspomnianymi „boginiami” sobie radzą.

Otóż tym, co wszyscy na świecie zarzucają swoim przywódcom, jest niedostateczny poziom dwóch z trzech cech wymienionych w tytule tego felietonu, czyli decyzyjności i odpowiedzialności, ale też zbytnie uleganie tej trzeciej, którą jest dyspozycyjność. Różnie owa dyspozycyjność się przejawia w różnych częściach świata, ale na dziś dominuje ona w działaniach wszystkich rządzących i zarządzających. Może to być dyspozycyjność w stosunku do autokraty albo przywódcy politycznego, ale też wypływająca z analiz, sondaży wyborczych, jak również raportów służb specjalnych (nierzadko niespecjalnych…).

I tu wracamy do decyzyjności i odpowiedzialności. Bo to, w czyim imieniu i dla jakich wartości podejmowane są decyzje oraz jak w horyzoncie czasowym oceniamy zagrożenie odpowiedzialnością za decyzje błędne, fałszywe, nieetyczne czy szkodliwe, tak będzie sprawowana władza i taka będzie jej jakość. Ponieważ w tym świecie, jako tako cywilizowanym, odpowiedzialność rządzących jest egzekwowana podczas wyborów, więc przy podejmowaniu przez nich decyzji przestają się liczyć czynniki obiektywne, mierzalne, naukowe i pryncypialne w swej warstwie etycznej, a coraz większą rolę odgrywają uczucia i emocje okazywane przez wyborców i ich hierarchia wartości oraz praktykowane normy etyczne. Piszę „praktykowane”, bo nie chodzi o ewangeliczną miarę czy koszerny dogmatyzm, ale o to, co wyborca jest w stanie tolerować i jakie pokrętne wyjaśnienia go przekonują. Jeśli to, co piszę jest dla niektórych czytelników bełkotliwe, to poniżej zamieszczam kilka przykładów.

Pierwszym z nich niech będzie polityka szczepień przeciw COVID-19. Biorąc pod uwagę naukę i jej mądrość oraz wielopokoleniowe doświadczenie ludzkości w walce z chorobami zakaźnymi wiadomo, że powinno zostać zaszczepionych około 90 proc. populacji, aby uzyskać pewność zwalczenia tej pandemii. Aby taki poziom uzyskać, rządy poszczególnych krajów musiałyby podjąć decyzję o przymusie szczepień, wsparte systemem kar za niestosowanie się do niej. Dlaczego tego nie robią? Bo to naruszyłoby tabu liberalnego świata poprzez używanie w ustawie stanowiącej ten system sformułowań w stylu „szczepienia obowiązkowe”, „szczepienia przymusowe” czy czegoś podobnego. To z kolei odebrane zostałoby jako zamach na podstawowe wolności i zniechęciłoby społeczeństwa do sprawujących władzę skuteczniej, niż innego rodzaju błędy. Innym negatywnym czynnikiem wzmacniającym efekt wywołany przymusem, byłoby napędzenie głośnego, fanatycznego, obskuranckiego i wyznającego teorie spiskowe ruchu „antyszczepionkowców”. Jak widać odpowiedzialność przed wyborcą tu i teraz ma znaczącą przewagę nad odpowiedzialnością przed historią. Z tym dylematem boryka się wiele rządów, nie tylko „rząd zjednoczonej prawicy”.

Pochylmy się jeszcze nad Joe Bidenem i wyjściem „po amerykańsku” z Afganistanu (jak się wychodzi „po angielsku” od dawna wszyscy już wiedzą). Istnieje niezerowe prawdopodobieństwo, że po amerykańskich wyjściach z poszczególnych krajów Bliskiego i Środkowego Wschodu powstanie taki właśnie, nowy związek frazeologiczny: „wyjście po amerykańsku”. Będzie używany w sytuacji i w stosunku do osoby, która chciała z jakiegoś spotkania czy imprezy wyjść po angielsku, ale wcześniej nadużywszy alkoholu, nie dość, że podczas wychodzenia dała się wszystkim poznać od złej strony, to jeszcze zapomniawszy kluczy do mieszkania, portfela lub smartfona, wracała z hukiem na imprezę, którą niepostrzeżenie chciała opuścić (w razie zafunkcjonowania tego związku słów w naszej mowie codziennej, proszę pamiętać, kto na niego ma copyright).

W przypadku Afganistanu winnym całego zamieszania nie jest jeden człowiek, a w szczególności Joe Biden, ale instytucja. Jest nią CIA, która nie dość, że z talibami poufnie negocjowała wyjście Amerykanów, ustalała listy osób podlegających ochronie i ewakuacji, to jeszcze w działaniach operacyjnych absolutnie błędnie oceniła siłę i możliwą szybkość posuwania się oddziałów Talibanu w kierunku Kabulu i to, co w rzeczywistości trwało ledwie ponad jedno przedpołudnie, w ocenie służb „niespecjalnych” miało trwać dni kilka. Administracja Bidena uwierzyła i dyspozycyjnie w stosunku do otrzymanych od służb informacji podjęła decyzję o wyjściu i jego czasie, i… shit happens (to z Foresta Gumpa!). A kto temu winien? Prezydent? Szef Agencji urzędujący z politycznego nadania od kilku miesięcy? A może szef wydziału afgańskiego tej agencji z miasteczka Langley? Otóż Ci wymienieni za kompromitację światowego mocarstwa nr 1 będą co najwyżej „odpowiadać politycznie”.

A co z nami, szaraczkami? Po pierwsze, nie podlegamy fenomenowi „odpowiedzialności politycznej”. Za swoje decyzje, czy są podjęte dyspozycyjnie, woluntarystycznie, w dobrej, czy złej wierze odpowiadamy naszym całym majątkiem, w niektórych przypadkach naszym zdrowiem i życiem, a na pewno naszą reputacją i twarzą. Błędy popełnione ciągną się za nami latami. Nazwisk managerów i właścicieli polskich firm IT, którzy temu prawu podlegali, nie muszę chyba wymieniać, nawet byłoby to dla mnie niezręczne. Jedno jest pewne: konsekwencje swoich decyzji ponieśli osobiście. Co najwyżej dotknięte były załogi ich firm, choć przy polskim rynku pracy nie słyszałem, aby ktoś z pracowników firm IT popadających w kłopoty wylądował pod mostem. Nawet na odwrót, kilku z nich zrobiło całkiem interesujące kariery zawodowe, a konieczność zakończenia działalności w jednej firmie, zmusiła niektórych do podjęcia zwiększonego ryzyka, dokształcenia się lub podjęcia wysiłku aktywnego poszukiwania nowego pracodawcy. Z reguły te krótkookresowe nieprzyjemności w dłuższej perspektywie zamieniły się w poprawę sytuacji czy zwiększenie konkurencyjności danego pracownika na rynku pracy. Oczywiście temu prawu podlegały wszystkie branże, a dziś lista w polskiej specyfice została poszerzona o firmy medialne, a wkrótce mogą do nich dołączyć dostawcy internetowi i niekoniecznie chodzi mi o e-commerce.

A gdyby tak sytuację odwrócić? Aby za nietrafne decyzje i nieetyczne zachowanie, czy zachowania podlegające pod artykuły kodeksu karnego, to politycy w trybie natychmiastowym byli karani usuwaniem z urzędów i stanowisk, karani koniecznością wielotygodniowej pracy przy sprzątaniu ulic czy w szpitalach albo utratą zgromadzonych zasobów materialnych, a zwykli ludzie w ramach „odpowiedzialności politycznej” po popełnieniu błędu w jednej firmie przez specjalne agencje przesuwani do innych firm, z zagwarantowanym poziomem wynagrodzenia, odprawami czy innymi benefitami? Jak drogi Czytelniku taka wizja Ci się podoba? Że co, że robię zgrywę, parodię, groteskę i pamflet? Tak! To czynię i pytam: dlaczego tak postępuje się w stosunku do polityków, a dla szaraczków takie możliwości są zamknięte? Czy fakt, że tak nie jest powszechnie, to jedynie kwestia częstotliwości zjawiska? A więc jego patologiczny charakter nie ma znaczenia. Ważne zatem kim się jest. Ergo: grzebiemy zasady równości jednostek wywalczone za czasów Oświecenia, kiedy kształtowały się podstawy organizacji współczesnych państw i społeczeństw.

Wydaje mi się, że jeśli nie przywrócimy jednoznacznego i rudymentarnego znaczenia tych trzech słów wyliczonych w tytule felietonu, równego dla wszystkich: i polityków, i szaraczków, to z poślizgu, w który wszedł świat w XXI wieku nie wyjdziemy. A czy rozbijemy ten pojazd, w którym się znajdujemy, czy tylko pokiereszujemy karoserię – dziś jeszcze tego nie wiemy.