Dosłownie kilka lat temu zarówno nasze media, jak i biznes, a zwłaszcza sektor nowoczesnych technologii, zainfekowało angielskie słowo agile. Przed okresem zwinności mieliśmy do czynienia ze sprytem (to be smart), elastycznością (flexibility), przystosowaniem się do zmiennego otoczenia (adaptation), odkrywczością (creativity) i innowacyjnością. Zwinność pozostawała domeną gimnastyczek i złodziei kieszonkowych. Skąd nagła popularność tego słowa i czy nie da się dziś bez niego żyć? Oczywiście da się, a popularność wynika z mody i chęci bycia trendy.

Dziś zwinność to zupełnie co innego niż kilka tysięcy lat temu, kiedy nasi praprzodkowie, aby przeżyć następny dzień, musieli zapewnić sobie i swoim rodzinom pożywienie oraz schronienie. Musieli być dużo silniejsi od nas współczesnych, musieli być sprytniejsi, bo sztuki życia nie uczyli w szkołach i nie znane było pojęcie przystosowania do życia w rodzinie, nie wspominając o rolach społecznych. Musieli być zwinni, by w walce o kawałek mięsa polować i zabijać zwierzęta, wszak lepiej niż człowiek przystosowane do warunków ówczesnej egzystencji. Oni byli zwinni w tym podstawowym, tradycyjnym i rudymentarnym znaczeniu angielskiego słowa agile.

Zatem kiedy dziś mówimy, że coś, bądź ktoś jest agile? Wedle mnie określenie to jest mocno nadużywane w sferze marketingu przedmiotów, organizacji i ludzi, przy czym nie jest de facto niczym nowym, czego nie znalibyśmy wcześniej. Bo kiedyś mówiliśmy, że produkty są uniwersalne, czy wielofunkcyjne i łatwo się dopasowują do naszych potrzeb. Z tego punktu widzenia klasycznym produktem, jakbyśmy nazwali to dziś – agile, jest wieloostrzowy scyzoryk szwajcarski. Nie widzę innego pola eksploatacji tego pojęcia w odniesieniu do produktów, zwłaszcza materialnych.

Trochę inaczej jest z organizacjami. Organizacje dziś określane jako agile, to kiedyś były organizacje otwarte w sensie adaptacyjnym i zdolności przyjmowania nowości technicznych oraz technologicznych, elastyczne w swej strukturze i dobrze powiązane z rynkiem, aby szybko reagować na zmieniające się potrzeby klientów. I wreszcie ludzie agile… Czy to ma być jakieś nowe plemię ludzkie, plemię przyszłości? Czy nie istnieli wcześniej, zanim rozszerzono cechę zwinności na sferę intelektu i emocji? Otóż nihil novi sub sole. Tacy ludzie istnieli zawsze i to oni pchali świat, ludzkość i naszą cywilizację do przodu. To grupa (choć w przeszłości działająca w ogromnym rozproszeniu) innowatorów lub osobników zadających niewygodne pytania, trwających w swych przekonaniach odbiegających od standardów im współczesnych, często kwestionujących ogólnie przyjęte poglądy (że wspomnę słynne galileuszowe eppursi muove), a na koniec bacznych i bystrych obserwatorów otaczającego świata, zdolnych do wyciągania rewolucyjnych wniosków i tez (tu nasuwają mi się dwa nazwiska, z dwóch różnych dziedzin: Karola Darwina i Zygmunta Freuda). Na tym etapie śmiem sformułować tezę, że agility istniała zawsze, a popularność tego słowa wynika stąd, że odnosimy je dziś do bardziej zniuansowanych obszarów sfery i otoczenia, w którym działamy.

Teraz trochę o tym, czy agility to coś, co się kupuje, czego się uczy i czy to się dziedziczy. Otóż tego kupić nie można i chyba tu nie będzie głosów przeciwnych. Nawet, jeślibyśmy zainwestowali ogromne środki i kupili najbardziej elastyczne, nowoczesne i zaawansowane produkty, to będą one jedynie namiastką zaspokojenia naszej potrzeby zwinności. Aby być zwinnym zawsze, należałoby produkty kupować szybciej, niż jesteśmy je w stanie oswoić. A to zaprzecza sensowi celowości działania, bo kupujemy coś, aby tego używać, a nie, aby używania się uczyć, a potem wyrzucać i kupować coś bardziej agile. Klasycznym przykładem na tym polu może być zachowanie topowych użytkowników telefonów komórkowych jakieś 10 lat temu. Brak ugruntowanych standardów technologicznych, szalona konkurencja i możliwości implementowania w telefonie coraz to nowych użyteczności powodowały, że najbardziej oszalali i dysponujący odpowiednia kasą (swoją czy firmową) zmieniali telefony co miesiąc. Nie znaliście takich? Ba, ja kilku! Co warte podkreślenia – byli zawsze niezadowoleni z tego, czym dysponowali. Ciekawe dlaczego?

Nie da się zatem tego kupić, to może da się to wykształcić? Może. Nie wiem, nie próbowałem i raczej nie zalecam. Dlaczego? Bo generalnie nie wszyscy na świecie mogą nauczyć się mówić kilkoma językami obcymi. Nie chodzi mi nawet o pieniądze i czas, a raczej o zdolności i gotowość. Nie wszyscy są dostatecznie cierpliwi, zmotywowani (przykład Jana Himilsbacha z jego angielskim), czy zdolni mentalnie. Nie mówię tu o argumentacji w stylu Gogola z jego komedii „Ożenek”, kiedy swatka brak francuszczyzny u swatanej przez nią panny tak uzasadnia: „mówi po rosyjsku, bo to język od innych zrozumialszy, a i wszyscy święci po rosyjsku mówili”. Czyli z nauczaniem zwinności będzie kłopot, bo to nie jest wiedza, czy rzemiosło. To cecha osobowości, a te się raczej dziedziczy lub doskonali w długim procesie wychowania, dorastania i kształtowania osobowości. Tu nic nie da się zrobić i nic zmienić na chybcika.

Wnioski z tego płyną następujące: po pierwsze, na pewno zwinność jest cechą pożądaną i wartościową. Kształtuje się poprzez to, co dziedziczymy i jak jesteśmy wychowywani, a uwydatnia się i emanuje w środowisku, które jest na to przygotowane i promuje ten typ zachowania. Po drugie, współcześni headhunterzy to dobrze wiedzą i mając zlecenie na człowieka agile, takich elementów osobowości wśród kandydatów szukają. Ale wpadają w jedną pułapkę. Pułapkę zastawiają na nich zleceniodawcy, bo kupując proces rekrutacji ludzi zwinnych nie określają, po pierwsze, do czego ta zwinność ma służyć, a po drugie, czy oni sami są zwinni i czy już w organizacji istnieje wdrożony paradygmat zwinności. Bo zwinność to na przykład gotowość na akceptację popełniania błędów i pomyłek. Nie można być zwinnym łowcą nie mając blizn po kłach i pazurach wcześniej upolowanych zwierząt. Nie można skutecznie polować, kiedy zwyczaj firmy jest taki, że o 17:00 wszyscy zamykają swoje laptopy i udają się całkowicie w sferę prywatności tłumacząc swoje zachowanie koniecznością zachowania work-life balance. Nie będzie agility nawet z personalnie najzwinniejszymi osobnikami, gdy z każdym działaniem i decyzją trzeba udać się do najwyższego w organizacji czynnika, pytając go o zgodę.

A zatem zanim zaczniemy myśleć o przekształcaniu naszych firm i organizacji w te podobno dziś najsprawniejsze, czyli zwinne, zapytajmy samych siebie, czy jesteśmy na to gotowi? Czy tego naprawdę chcemy? Do czego ta zwinność będzie wykorzystana? Czy umiemy zwinność tolerować i jak określimy w naszej organizacji zasady checks and balances, aby nie osiągnąć statusu zwinnego bankruta? Fajnie jest dociągać do międzynarodowych standardów organizacyjnych. Fajnie jest brylować marketingowo i wizerunkowo w mediach czy świadomości ludzi nie bardzo zorientowanych w meritum jako zwinny menedżer. Tylko miejmy świadomość, że aby to było prawdziwe i skuteczne, muszą być najpierw wybudowane podstawy, czyli właściwy klimat organizacyjny i atmosfera pracy w naszych firmach. Bo inaczej będziemy postrzegani jako nadęci bufoni i więcej przyniesiemy szkody niż pożytku. Tym bardziej, że polskie środowisko biznesowe zajęte dziś jest czym innym niż zwinnością. Zdaje się, że nie zwinność będzie główną troską menadżerów i właścicieli firm w nadchodzącym czasie.

Dlatego też uważajmy, w co inwestujemy. A poza tym otwartym, miłym, sympatycznym, sprawiedliwym i rzeczowym warto być zawsze, nie tylko w biznesie, czy wobec przełożonych i podwładnych.